Magazin

Zagonetna istorija Srba (46): Prvi srpski ustanak

Nekoliko vijekova Srbi su živjeli pod turskom okupacijom. Prvi organizovani ustanak srpskog naroda koji je označio početak borbe za konačno oslobođenje od turske vlasti je zvanično počeo 15. februara 1804. (na praznik Sretenje).

Zbor u Orašcu 1804. godine
FOTO: WIKIPEDIA

Tada je zbor uglednih Srba u selu Orašcu, na mjestu poznatom kao Marićevića jaruga, donio odluku o dizanju ustanka protiv Turaka. Za vođu je izabran Karađorđe Petrović, nakon što su Stanoje Glavaš i knez Teodosije Marićević odbili da budu vođe.

Tom događaju prethodila je Sječa knezova, pogubljenje srpskih narodnih glavara 4. februara, koje su sprovele dahije. Tom prilikom pobijen je veliki broj istaknutih Srba, među kojima su bili knezovi, sveštenici, buljubaše, trgovci. Tim činom dahije su pokušale da zastraše ustanike i spriječe bunu, ali to je samo ubrzalo izbijanje ustanka.

Prve akcije ustanika bile su usmjerene uglavnom protiv dahijske vlasti, spaljivani su hanovi i protjerivane hadžije, tako da je ubrzo oslobođen gotovo čitav Beogradski pašaluk, što je omogućilo lakše povezivanje lokalnih pokreta u jedinstvenu borbu za oslobođenje. Vođe ustanka, na čelu s Karađorđem, vješto su koristile turska neslaganja i uspjeli da izdejstvuju naredbu o pogubljenju dahija Aganlije, Kučuk-Alije, Mule Jusufa i Fočić Mehmed-age od Bećir-paše, sultanovog izaslanika.

Prije oslobođenja Beograda, tokom 1805. i 1806, ustanici su odnijeli nekoliko značajnih pobjeda (Ivankovac, Mišar, Deligrad) i radili na dobijanju podrške Austrije i Rusije, što je primoralo tursku vladu na ustupke i sklapanje Ičkovog mira. Beograd je oslobođen 12. decembra 1806, a u periodu od 1807. do 1812. učvršćeni su rusko-srpska vojna saradnja i savez.

Međutim, nakon potpisivanja Bukureštanskog mira (28. maj 1812.) između Rusije i Osmanskog carstva i neslaganja srpskih ustaničkih vođa sa dobijanjem ograničene autonomije od turske vlasti u Beogradskom pašaluku, došlo je do prekida saradnje između Srbije i Rusije.

Znatno nadmoćnija turska vojska napala je, 1813. godine, Srbiju u želji da sprovede odredbe Bukureštanskog mira i, nakon tromjesečnog otpora ustanika, ponovo je uspostavljena turska vlast. Ponovnim padom Beograda u turske ruke, 7. oktobra 1813, ustanak je ugušen, a Karađorđe je sa još nekoliko vođa ustanka pobjegao u Austrougarsku, a zatim u Rusiju.

(Nastaviće se)

Raniji tekstovi:

Zagonetna istorija Srba (31): Nemanjići i bogumili

Zagonetna istorija Srba (32): Sveta loza

Zagonetna istorija Srba (33): Mladost Svetog Save

Zagonetna istorija Srba (34): Sveti Sava i Sion

Zagonetna istorija Srba (35): Mit o Svetom Savi

Zagonetna istorija Srba (36): Dušan Silni

Zagonetna istorija Srba (37): Kosovski mit

Zagonetna istorija Srba (38): Između Turaka i Mađara

Zagonetna istorija Srba (39): Turska osvajanja

Zagonetna istorija Srba (40): Despot Stefan Lazarević

Zagonetna istorija Srba (41): Muzika

Zagonetna istorija Srba (42): Srpski jezik

Zagonetna istorija Srba (43): Latinica i ćirilica

Zagonetna istorija Srba (44): Vuk Karadžić

Zagonetna istorija Srba (45): Magijska prošlost

Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu