Prijedlogom Zakona o hrvatskom jeziku, koji je nedavno osvanuo pred saborskim zastupnicima cjelokupna književna baština koja je nastajala na latinici, glagoljici i bosančici proglašene su hrvatskom književnom baštinom. Govoreći o granicama srpskog jezika i srpske književnosti, gostujući u “Jutro na Blic”, profesor Kovačević ističe da se ne zna za koje od ove dvije teme imamo gore reakcije sa Hrvatske strane.
– Danas kada pokušate bilo šta da kažete na naučnim lingvističkim kriterijumima, uvijek se na drugoj strani nađu politički kriterijumi. Kod nas se dešava nešto unikatno – srpski jezik je jedini jezik koji se množi dijeljenjem – kaže profesor Miloš Kovačević.
Svi su Srbi koji govore istim jezikom
– Još je Vuk Stefanović Karadžić rekao da nisu Nijemci Nijemci zato što su katoličke vjere, već zato što govore njemačkim jezikom. Tako je Srbe podijelio na one hrišćanske, katoličke i muhamedanske jvere. Kada su vjerski kriterijumi postali nacionalni kriterijumi, oni su htjeli da primjene taj princip iz 19. vijeka. Slobodno možemo reći da primjeniti nešto što je bilo u 19. vijeku na 21. vijek gotovo je nemoguće! Srbi su bili jedan od naroda koji je na osnovu jezika objedinio naciju, kao što su to uradile i druge države. Vjera ne igra nikakvu ulogu u identitetskom kriterijumu. Tako da vi stvarate jezike samo na političkoj ravni, umjesto na lingvističkim kriterijumima – kaže profesor Kovačević.
Navodi da se još u antici smatralo da se jednim jezikom govori ukoliko se govornici dva idioma razumiju preko 80 odsto. Jedan lingvista je, govoreći o podjeli na srpski i hrvatski jezik, rekao da se on manje razlikuje od tzv. bjelačkog i crnačkog dijalekta u Njujorku, pa nikome ne pada na pamet da to naziva i dijalektom, a ne jezikom.
– Ne postoji ništa u gramatici, postoje samo razlike na leksičkom planu. Ali leksika je podložna promjeni – kaže profesor Kovačević.
Čiji je Dubrovnik?
Hrvatske institucije optužuju Srbe za nerazumno prisvajaju dijelovi hrvatske nacionalno-kulturne baštine, da prije svega misli na duborvačku književnost. Profesor Miloš Kovačević navodi da Hrvati uopšte imaju problem sa Dubrovnikom.
– Veliki je problem Hrvata i problem Dubrovnika. Vi sami znate da je istorijski Dubrovnik pripao hrvatskoj teritoriji tek sa Banovinama 1939. godine. Do 1939. godine Dubrovnik apsolutno nije pripadao hrvatskoj teritoriji. Kada pogledate uopšte taj odnos Dubrovnika prema današnjoj književnosti, onda ćete vidjeti zapravo da je Dubrovnik u jeziku i u književnosti bio uvijek i bukvalno uvijek bio srpski – kaže profesor Kovačević i dodaje:
– Kada je 1900. godine Ivan Stojanović napravio knjigu “Dubrovačka književnost”, utvrdio je da u Dubrovniku ne postoji hrvatska književnost, već je sve to književnost Srba katolika – kaže profesor Kovačević.
I Dubrovčanin Milan Rešetar govorio je o Dubrovniku kao o štokavskoj teritoriji.
– Najznačajniji lingvista iz Dubrovnika, Milan Rešetar, koji je bio član i Srpske akademije, tada Kraljevske akademije, zapravo govorio je o Dubrovniku kao štokavskoj teritoriji i na kraju svoje akademske besjede 1940. godine naveo je ovakav podatak: “Ukoliko su Srbi i Hrvati isti narod, onda je Dubrovnik srpsko-hrvatski. Ali ukoliko su Srbi i Hrvati dva različita naroda Dubrovnik je po jeziku, samo srpski.” I sad zapravo imamo vrlo veliki problem. Hrvati bi sve ono što je od 1939. godine da prenesu na svu istoriju. Zanimljivo je da danas imate i hrvatske pokušaje da prisvoje čak i ćirilicu – kaže profesor Kovačević.
Onaj ko ima ćirilicu zapravo ima početke srpskog književnog jezika, a interesantno je da je upravo jedan od najstarijih ćiriličnih spomenika vezan za Dubrovnik, kaže prof. dr Kovačević.
– I to je vrlo zanimljivo. Onaj ko ima ćirilicu na početku zapravo ima početke srpskog književnog jezika, odnosno književnog jezika kojeg svih tih naroda koji je normalno bio srpski i ostao lingvistički i srpski. To su “Povelja Kulina bana”, s jedne strane, iz 1889. godine. To je prvi narodni spomenik pisan narodnim jezikom. I s druge strane, to je “Dubrovački molitvenik” iz 1512. godine, koji je 1938. godine prvi put preštampan u Srbiji i kao “Srpski molitvenik”. I to ga je preštampao upravo Rešetar. I sad kad tako pogledate, onda imate potpuno dva odvojena plana. Imate jedan plan Dubrovnika iz čitavog njegovog vremena prije komunizma i imate plan Dubrovnika ili plan Hrvatske posle komunističkog perioda – kaže profesor Kovačević.
Nauka sama po sebi nije dovoljna
Istoričar Ognjen Karanović ističe da Hrvatska država danas, kao i u prošlosti, ne obraća pažnju na naučne činjenice.
– Ne konsultuje se sa istorijskim izvorima, odnosno sa onim rješenjima, rezultatima do kojih je došla ne samo istorijska nauka do danas, nego prije svega i istorija književnosti, teorija književnosti, teorija jezika, istorija jezika, i onda bi stvari bile prilično jasne. Od nastanka samostalne Hrvatske države 1991. godine, ali taj narativ mi možemo da pratimo i ranije, postoji tendencija da od srpsko-kulturnog nasleđa, automatski onda i srpskog jezičkog, pa i srpskog istorijskog nasleđa, za Hrvatske političke interese bude, da tako kažem, otkinuto onoliko koliko je bilo potrebno Hrvatskoj državi i hrvatskim nacionalnim političkim elitama da bi formirale jedan specifičan profil Hrvatske političke zajednice. I tu se ništa nije promijenilo – kaže Karanović.