Odlično postavljeno pitanje, ali nažalost niko se nije potrudio da, onako knjiški, bez medijske strasti, odgovori.
Izazivač velikih boginja je virus variola. DNA virus koji spada u porodicu Poxviridae, rod Orthopoxvirus. Za čovjeka iz ovog roda su patogeni virus variola, virus kravljih boginja, virus majmunskih boginja i virus vaccinia. Zvjezda ove priče je virus vaccinia.
Ono što je bitno da znate je da je jedini rezervoar u prirodi izazivača bolesti velike boginje, virusa variola, čovjek.
Oni koji su vakcinisani protiv variole vere, naši stariji, uopšte nisu primili u vakcinaciji ni živi ni mrtvi ni neki dio virusa variole. Primili su virus vacciniae. To niste znali?
Kako je to moguće? Zato što među ovim virusima postoje široke antigenske unakrsne veze i homologija DNA. Ako ste razvili imunost na jedan virus, otporni ste i na drugi.
Priča počinje u Engleskoj 18. vijeka kada je Edvard Džener primjetio da mljekarice koje su imale kraste po rukama zbog kravljih boginja ne obolijevaju od velikih boginja. Inficirao je jednog dječačića kravljim boginjama, unoseći skarifikacijom živi virus kravljih boginja. Kada ga je izložio kasnije velikim boginjama on je ostao zdrav. Postupku je dao ime vakcinacija od vacca – krava.
Kasnije se u vakcini koristio virus vakcinije, koji je izazivao lokalnu infekciju, a u normalnim uslovima nije izazivao viremiju. Ovaj soj se kasnije utrljivao u obrijanu kožu teladi i ovaca, na kojoj su napravljene ogrebotine. Poslije razvoja svih faza i stvaranja krusta, kruste su se skidale i obrađivale. Tako se dobijala „variolična limfa“, koja je liofilizovana i korišćena za vakcinaciju.
Ljudi su se veoma bojali velikih boginja; smrtnost je iznosila i do 40%.
Karantinska bolest.
Znači imate virus koji izaziva bolest čovjeka, čovjek je jedini rezervoar, vakcinu koja je napravljena od drugog virusa, uslovno rečeno „manje opasnog rođaka“, ali daje odličnu unakrsnu imunost prema prvom virusu, vakcinišete svu populaciju i uspjeh je zagarantovan. Svi su imuni, a on nema odakle da se pojavi.
Idemo na drugi primjer – viruse influence, ili gripa. To su RNA virusi, porodica Orthomyxoviridae, a grip izazivaju virus Influenza A, koji inficira ljude, ptice i sisare izazivajući pandemije i epidemije; virus Influenza B, koji inficira ljude i foke, izazivajući epidemije, i virus Influenza C, koji inficira ljude i svinje sporadično. Ima i D, ali inficira samo životinje.
U vezi s virusom A postoji problem, a to je sklonost čestim promjenama u površinskim H i N glikoproteinima. Hemaglutinin (H) omogućava specifično vezivanje virusa za ćeliju i glavni je antigen virusa, a Neuraminidaza (N) ima ulogu na kraju replikacije virusa, jer olakšava oslobađanje virusa iz ćelije. Nadam se da vam je jasno da se na njih stvaraju specifična antitijela i da su oni značajni u imunosti na infekciju. Ćelijski imuni odgovor je usmjeren na nukleokapsidne antigene i pokazuje ukrštenu reaktivnost u infekcijama izazvanim različitim vrstama influence.
Problem predstavljaju mutacije koje se nazivaju antigenski drift – male tačkaste mutacije gena koje rezultiraju u izmjeni aminokiselina, pa nastaje nova varijanta virusa. Kad mutacije dovedu do promjena u antigenskom profilu, koje će rezultirati ne samo razlikom u odnosu na roditeljski virus, nego i činjenicom da se „potomstvo“ drugačije ponaša, onda počinjemo govoriti o varijantnim sojevima. Tu je i antigenski šift – drastične promjene u genomu virusa nastale kao posljedica rekombinacije gena između dva soja virusa u dualno inficiranim ćelijama, tj. genetičkim resortiranjem humanih i životinjskih virusa, pa nastaje novi pandemijski soj virusa.
Indentifikovano je 16 H serotipova i 9 N serotipova virusa A. Čuli ste za H1N1 (španski grip), H3N2 (HongKong), H5N1 (kokošiji), H5N1(ptičiji grip) itd.
Znači, jasno vam je: imate virus koji može da inficira i ljude i ptice i sisare, koji prosto voli da mutira i šta onda radimo!? Vakcinišemo se. Kako se u tolikom moru kombinacija i serotipova odredi koju virus dati u vakcini? Jednostavno, oko 8 mjeseci prije sezone gripa sjednu čelnici SZO i na osnovu podataka iz Influenza centara SZO pretpostave koji će virusi biti u opticaju. Obično u vakcinu idu dva soja A i jedan B. Efikasnost je od 20 do 70%. Nekad pogode, nekad i ne. Vakcinišu se osobe koje su u velikom riziku od komplikacija gripa, ne svi, jer nema svrhe. Vakcina pruža zaštitu samo u toku jedne sezone od infekcije sojevima koji su prisutni u vakcini, jer na te sojeve stičete imunost.
Smrtnost je oko 1%, izuzev španskog gripa, koji je ubio oko 20 miliona ljudi.
Nije karantinska bolest.
Kao što vidite, dva su različita pristupa i rezultata vakcinacije koja u najvećoj mjeri zavise od osobina samog virusa.
Šta je sa vakcinacijom protiv SARS-CoV-2?
SARS-CoV-2 spada u RNA viruse, porodica Coronaviridae. Korona virusi su široko raspostranjeni. Inficiraju od miševa, preko ptica, drugih sisara do čovjeka. Jedan se recimo zove Bulbul korona virus. Pogađate, inficira slavuje.
Za SARS CoV uzročnika SARS-a iz 2003. je utvrđeno genomskim sekvencioniranjem da ne pripada nijednoj poznatoj grupi korona virusa, uključujući i dva humana tipa korona virusa (OC43 i 229E). MERS iz 2012. takođe spada u korona viruse. Za ovaj novi SARS-CoV 2 takođe nije sa sigurnošću poznato porijeklo. To ćemo prepustiti nekim budućim istragama. Ali to nam ne smeta da utvrdimo šta znamo. Prisutan je antigenski drift, nove varijante zbog mutacija u S-glikoproteinu se javljaju. Sva sreća, nije baš brz u tome. Osim ako inficira imunosupriminirane osobe, pa se dugo zadrži u njima. Antigenski šift zasad nije poznat, ali može biti uzrok nastanka. Samim tim i uzročnik novih pandemija. Obolijevanjem stečena imunost pokazuje dobru trajnost zbog At i ćelijskog imunskog odgovora na sve dijelove virusa. mRNA i vektorske vakcine stvaraju At samo na S antigen što znači da njihova efikasnost može biti ugrožena novim sojevima…
I da. Imamo mnogo prisutno medijsko i državno zastrašivanje i priču o razdvajanju ljudi, ausvajsima i karantinima. Smrtnost je 2% na svjetskom nivou. Karantin, lockdown, greenpass.
Kao što vidimo, mnogo je sličnosti sa virusima gripa, a ne sa variolom. Takvi će očigledno i biti rezultati vakcinacija i iskorjenjivanja virusa. A u društvenom i zdravstvenom smislu najstrože mjere su za SARS-COV-2.
Pa šta nam je onda činiti?
Iskoristiti iskustvo sa gripom. Oformiti centre za praćenje kretanja i mutacija virusa, prikupiti varijante, napraviti vakcine za varijante/sojeve (to uopšte nije teško proizvođačima vakcina kad su je jednom napravili i oni već sad razmišljaju u tom pravcu), predvidjeti koja varijanta/varijante će biti prisutni (da znate da SZO to već radi), zaštititi ugrožene, vakcinisati samo ugroženu populaciju i vratiti se uobičajenim problemima i životu. Ostaviti ljudima izbor ako hoće da se vakcinišu ili neće kao kod vakcinacije za grip. Jer, moramo priznati, vakcinacije su još u fazi ispitivanja, svidjelo se to nekom ili ne, to je tako. Zaboraviti svaku priču o podjeli ljudi na vakcinisane i nevakcinisane, da ne spominjem ausvajse. Na kraju, i sa velikim boginjama i sa gripom nismo se naučili izboriti za samo 18 mjeseci. A možda nestane za koju godinu kao SARS ili sporadično bude prisutan kao MERS.
Zavisi samo koliko su velike pare u igri.
(Jelena Nastasić Femić, specijalista medicinske mikrobiologije i parazitologije)
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu