U gradu Kragujevcu i okolini, njemačka kaznena ekspedicija izvršila je tada masakr, kao vid odmazde, nad više hiljada srpskih civila.
Prema raspoloživima saznanjima, ubijeno je 2.796 osoba, od kojih 412 u selima, a ostali u Kragujevcu.
Posebnu dimenziju tragediji daje činjenica da su, pored brojnih drugih, Nijemci tada priveli i odveli na strijeljanje čak i đake viših razreda gimnazije, od petog do osmog razreda.
U Spomen parku u Šumaricama od 1971. godine održava se “Veliki školski čas”, manifestacija kojom se podsjeća na masakr koji se dogodio.
Jesen 1941. godine bila je vrijeme zamaha ustanka u Srbiji, koji je započeo ljeta te godine.
Kraljevina Jugoslavija je napadnuta i okupirana aprila te 1941. Povod je bio puč koji se dogodio 27. marta u Beogradu, kada je oborena Vlada Cvetković Maček, potpisnica Protokola o pristupanju Paktu dva dana ranije. Odmah je okupirana i Grčka koja je i bila glavni razlog njemačke invazije, zbog prisustva britanskih trupa u toj zemlji.
U Srbiji je ljeta te 1941. započeo ustanak protiv okupatora, nakon što je napadnut Sovjetski Savez. Uslijedile su njemačke odmazde, a onda i naredba da će se nadalje za jednog poginulog Nijemca strijeljati stotinu građana Srbije kao odmazda.
Povod za strijeljanje u Kragujevcu bili su njemački gubici u borbi sa jedinicama pokreta otpora 16. oktobra na putu Kragujevac – Gornji Milanovac, otprilike na sredokraći između sela Bara i Ljuljaka.
Njemačka kolona je na tom putu dočekana u zasjedi. Bila je to zajednička akcija pripadnika NOVJ, odnosno partizana, i Jugoslovenske vojske u otadžbini, odnosno četnika.
Poginulo je 10 njemačkih vojnika, a 26 je ranjeno.
Prilikom strijeljanja u Kragujevcu i okolini, njemački okupator primijenio je drakonsku odredbu iz naredbe generala Franca Bemea od 10. oktobra, kojom se propisuje strijeljanje 100 Srba za jednog ubijenog, a 50 za ranjenog Nijemca.
Brutalne odmazde započele su prvo u obližnjim selima, kao 19. oktobra selima Maršić, Ilićevo, Grošnica.
Njemačka kaznena ekspedicija je potom strijeljanja nastavila 21. oktobra u gradu Kragujevcu, djelimično i 20. oktobra.
Naredbe generala Bemea strijeljano je 2.300 ljudi
Na osnovu naredbe generala Bemea izračunato je da se s ciljem odmazde strijelja 2.300 lica.
Naređenje za sprovođenje odmazde u Kragujevcu neposredno je izdao major Oto Deš, tada zapovjednik 749. puka, sa središtem u Kraljevu.
Nalog je potom odatle proslijeđen majoru Paulu Kenigu u Kragujevac.
Pošto je tada krajskomandant Oto fon Bišofshauzen skrenuo pažnju da su, po njemu, okolna sela, kako se izrazio, legla bandita odnosno komunista, odmazde, hapšenja i strijeljanja, prvo su se dogodila u obližnjim selima.
Iako je Bišofshauzen tada takođe primijetio da je sam grad Kragujevac uglavnom mirna sredina, brutalne odmazde su odmah nastavljene i u Kragujevcu.
Nikada nije sasvim izvjesno razjašnjeno koliko je ljudi tada uhapšeno, ali se procjenjuje da je privedeno između pet i šest hiljada građana. Selekcije nije bilo, ljudi su privođeni kako bi bili uočeni.
Izvršioci strijeljanja su bili pripadnici Vermahta
Hapšeni su muškarci starosti između 16 i 60 godina, mada je među privedenima bilo i drugih, a koliko se zna, otpora prilikom privođenja nije bilo.
Hapšenja i uzimanje talaca tada nisu bili neobični, i gotovo je izvjesno da se uglavnom nije pretpostavljalo da bi moglo odmah uslijediti masovno strijeljanje.
Svi privedeni, odnosno uhapšeni, zgurani su potom u topovske šupe koje je prethodno koristio artiljerijski puk “Tanasko Rajić”. Docnije je vršena izvesna selekcija privedenih.
Ubrzo su započela strijeljanja. Izvršioci su bili pripadnici Vermahta, i to Prvog bataljona 724. pješadijskog puka i pripadnici Trećeg bataljona 749. pješadijskog puka.
Odluka o izgradnji Spomen parka donesena je 1953. Iste godine prvi put je priređena organizovana komemoracija.
Spomen park koji je potom decenijama dograđivan obuhvata prostor površine 352 hektara. Memorijalni kompleks ukupno sadrži 30 masovnih grobnica.
Vlada Srbije 2012. godine donijela je odluku da se dan masakra u Kragujevcu, obilježava kao Dan sjećanja na srpske žrtve u Drugom svjetskom ratu.
Srpska pravoslavna crkva je takođe kanonizovala stradalnike, proglasivši ih za novomučenike.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu