Srpski akademici, istoričari, naučnici, profesori, duhovnici te druge značajne ličnosti iz nauke, istorije, obrazovanja i kulture, učestvuju u ovom dokumentarno-igranom TV serijalu, autora Milana Pilipovića, novinara EuroBlica i portala Srpskainfo.
Među sagovornicima naratora Zlatana Vidovića, glumca iz Gradiške, koji gledaoce vodi kroz tri epizode u Gradiški, Beogradu i Banjaluci, pored ostalih su akademici: Vasilije Krestić, Gojko Subotić, Darko Tanasković, Vojislav Pavlović, profesori Miloš Ković, Nikola Vilotić, Vera Vujčić, princeza Jelisaveta Karađorđević, advokati Dušanka Subotić Homen i Nenad Konstantinović, direktor Uprave za saradnju sa Srbima u region i humanitarac Arno Gujon…
U Gradiški, o “Srpskoj varoši” govorili su profesorica Radana Stanišljević, arheolog Bojan Vujinović, istoričar Bojan Vujčić, teolog Dario Drinić… U trećoj epizodi, snimljenoj u Banjaluci učestvuju valdika banajlučki Jefrem, bivši predsjednik Republike Srpske Rajko Kuzmanović, profesor Borivoje Milošević, glumica Ljiljana Čekić…
Do Drugog svjetskog rata, ni jedan kraj Bosanske Krajine, nije imao toliko inteligencije kao Bosanska Gradiška, podsjeća producent i gradski menadžer Bojan Vujinović.
– Trgovci i zanatlije, okupljali su i školovali siromašnu djecu sa sela, stvarajući od njih perjanice srpske nacionalne omladine. Studenti iz Gradiške školovali su se u različitim evropskim prestonicama. Oni su slijedili ideal znanja, jer samo tako, moguće je dokučiti slobodu i stati na čelo svoga naroda u teškim i sudbonosnim vremenima – pojašnjava Vujinović smisao i poruku TV serije “Srpska varoš”.
Gradiška do Beograda
Gradišku u Beogradu, gledano sa istorijskog aspekta, u naučnim krugovima doživljavaju tužno i srećno, istovremeno. Tužno, zato što je to, kako reče istoričar Darko Tanasković, paradigma naših, srpskih diskontinuiteta.
U tom smislu Gradiška je primjer grada, čiji su napori u civilizacijskom uzdizanju, u inkluzivnom kosmopolitiskom srpstvu, grubo prekidani, sa tri rata u jednom vijeku.
Srećnim okolnostima smatamo činjenice, da je Gradiška na obali Save, na izvanrednom mjestu za razvoj grada, postigla unutrašnju snagu da se kao feniks iz pepela ponovo podigne, zahvaljujući viziji, entuzijazmu i sposonosti njenih ljudi.
– Stvaranje trgovačkog sloja kod Srba u Hercegovini i Bosni, na teritoriji današnje stare Srbije, to je fenomen kojeg možemo da pratimo bar od 17. vijeka. U 18. vijeku hercegovački trgovac kreće se prostorom od Beča do Carigrada. Onda se tu javljaju srpski trgovci iz Posavine i Krajine, kao snažan stalež. Pojava trgovačkih i građanskih porodica iz Gradiške, kakvi su Čubrilovići, Vidovići i ostali, nije incident i pojava niotkuda, nego je luč njihovog odnosa prema obrazovanju, kao primarnom cilju kojem su stremili – rekao je profestor Miloš Ković.
Srbi su u Bosni i Hercegovini na početku Prvog svjetskog rata imali ukupno 396 društava. Najveći broj nalazio se u banjalučkom okrugu, a prvak po tome bila je Bosanska Gradiška sa 25 društava. Taj broj tek dobija na težini ako ga uporedimo sa 23 društva u Sarajevu ili 14 društava u Banjaluci.
Već 1913. godine mnoge vođe srpskog naroda i svi koji su razmišljali u duhu sveslavenske ideje, stavljeni su pod prismotru, a neki su morali napustiti Bosnu i Hercegovinu i spas potražiti u Srbiji.
Stradanje
Кada je počeo Prvi svjetski rat, srpsko stradanje u Кrajini, u Gradiški i Banjaluci, bilo je masovno. Mnogi prvaci svoga naroda, završili su na sudskim procesima, pod optužbom za veleizdaju.
Posebno su bili proganjani članovi porodice Čubrilović, Veljko je ubijen, a Jovo i Branko su zatvoreni, dr Jovan Malić je deportovan u logor u Arad, Vladimir je uhapšen, a Đorđe je 1913. godine prebjegao u Srbiju.
Slične sudbine zadesile su Subotiće, Vidoviće, Sabljiće… Toliko puta izgovarana parola čuvenih sokolara “Ustaj, živi, bori se, ne kloni”, nastavila je da živi u njima i njihovim potomcima. Snažnu prosvetarsku, duhovnu i slobodarsku ulogu razvijali su u Gradišci proto Dušan Subotić, njegov otac Jovo, a ove vrijednosti naslijedili su, njihovi potomci, u Beogradu. Proto Dušan Subotić bio je poslanik u Skupštini kraljevine Jugoslavije u pet mandata, borac za ekonomski i svaki drugi prosperitet.
Filmska ekipa
Snimanje TV serije “Srpska varoš u Gradiški” finasirao je Grad Gradiška uz pomoć javnih ustanova “Kulturni centar”, “Gradsko pozorište”, Turistička organizacija i Zavičajni muzej.
U autorskom timu, osim producenta Bojana Vujinovića su snimatelji Zoran Pilipović, Milan Bajić i Igor Suzić, majstor zvuka i montažer Goran Puzić, dizajner zvuka Igor Suzić, majstor svjetla Duško Krković, postprodukcija David Gatarić i reditelj Boško Krljaš.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu