Gotovo kao po nekom nepisanom pravilu, prije ili poslije svakih izbora u BiH niču i nove stranke, čiji su osnivači političari koji su izbačeni iz matičnih partija ili su sami otišli nezadovoljni tretmanom koji su tamo imali.
Prema analizi Koalicije “Pod lupom”, BiH prednjači u Evropi po broju političkih partija, pa tako na svakih 8.000 stanovnika imamo po jedan registrovani politički subjekt.
Prema podacima Centralne izborne komisije BiH (CIK), samo u periodu od 2009. do oktobra 2017. na području BiH ugašeno je čak 176 političkih stranaka, dok je tačan broj novoformiranih partija u istom periodu nepoznat.
Da stranku danas može osnovati bilo ko dovoljno govori podatak da je za osnivanje političke partije u RS, prema važećem zakonu, potrebno skupiti najmanje 500 potpisa punoljetnih građana. U Federaciji BiH je to još lakše jer je potrebno imati tek 50 potpisa i statut, dok u Distriktu Brčko stranku možete osnovati sa 300 potpisa građana. Administrativna taksa za upis političkog subjekta u sudski registar na teritoriji cijele BiH iznosi 300 KM.
U RS je tako nedavno osnovana politička partija DEMOS, koja je formirana od strane isključenih članova DNS.
Ugašeni nakon 2 mjeseca
Ranije tokom 2018. godine sa političke scene nestala je Narodna stranka, čiji osnivač je bio Ognjen Tadić, delegat u Vijeću naroda RS. Zanimljivo je da je ova stranka nastala u oktobru 2017. godine, nakon što je Tadić napustio SDS čiji je bio dugogodišnji visoki funkcioner. Samo par mjeseci nakon osnivanja stranke, Tadić je odlučio da svoju stranku „utopi“ u DNS.
Ovakvih i sličnih primjera je bilo mnogo proteklih godina, a zajedničko im je to što se osnivaju s istim ciljem željom za vlašću.
I dok kod nas nove stranke niču kao gljive poslije kiše, prosječni građani većini tih partija ne zapamte ni ime. S druge strane, imena političara jako dobro pamte, pa stoga stiču utisak da se na političkoj sceni nikada ništa ne mijenja, jer se na izborima uglavnom pojavljuju uvijek ista imena, ali u dresu neke druge stranke.
Politički analitičar Esad Bajtal ističe da cijepanje stranaka i razvodnjavanje političke scene u principu naviše odgovara velikim, vladajućim strankama, koje iz godine u godinu sve više jačaju, dok s druge strane opozicija slabi. On ističe da većina novoformiranih stranaka ne nudi ništa novo, jer već imaju formiran model ponašanja, koji ne žele mijenjati.
– Ponašaju se po inerciji, jer su naprosto izdrilovani za jednu vrstu ponašanja i odnosa prema svijetu, stvarnosti i poslu kojim se bave – ističe Bajtal.
Obmana građana
Dodaje da bi cijepanje postojećih stranaka i stvaranje novih imalo smisla kada bi ponudili nešto što već nije viđeno na političkom nebu.
– Ovako, pocijepaju se i priključe vladajućim koalicijama sa samo jednim ciljem, a to je učestvovanje u vlasti. To je klasična obmana građana – kaže Bajtal.
Politički analitičar Cvijetin Milivojević ističe da je na Balkanu već postala tradicija da neki političari, koji izgube na unutarstranačkim izborima, po pravilu ili formiraju novu stranku ili se „udaju“ u neku već postojeću političku partiju, koja je vrlo često potpuno različita ideološki od one u kojoj su do tada bili.
– To je po meni loš običaj. Nikada nisam čuo da je neko ko više nije kandidat republikanaca ili demoktrata u Americi zbog toga prešao na suprotnu stranu. Prosto prihvatiš tu činjenicu, ostaješ u stranci i boriš se na svoj način. Međutim, na Balkanu to uopšte nije logično – kaže Milivojević.
Dodaje da nije loše da se na političkoj sceni povremeno pojavi nova stranka, pa makar u njoj bili i „stari“političari, jer novo vrijeme traži i nove stranke.
Frakcije
Milan Sitarski, član Stručnog tima Instituta za društveno-politička istraživanja iz Mostara, kaže da pojava novih stranaka nije novost na političkim scenama u svijetu.
– Nekada zbog razmimoilaženja u idejama, ili pak rivaliteta, nastaju frakcije unutar stranaka od kojih se neke osamostaljuju kao zasebne stranke. Dešavalo se tako da nastane više stranaka vrlo slične ideologije koje konkurišu za isto biračko tijelo, što uopšte ne mora biti loše jer ih tjera na uzajamnu kompeticiju. S druge strane, imate neke stranke koje se programski i ideološki vrlo razlikuju – ističe Sitarski.
Dodaje da nekada nekom može izgledati loše kada se neka velika ili stranka srednje veličine rascijepi po čisto kadrovskoj liniji ili netrpeljivosti nekih njenih funkcionera, aktivista ili predstavnika, ali da to ne mora uvijek biti loše.
Lakše registrovati stranku od firme
Politički analitičar Adnan Huskić kaže da se sve stranke osnivaju s jasnim ciljem, a to je učestvovanje u vlasti. Međutim, dodaje on, većina njih loše prolazi kod birača.
– Ima i onih koji iskoriste otvoren prostor i iskoče u njega, te postignu zavidne rezultate. Takve stranke su, ipak, rijetkost – ocjenjuje Huskić.
Ocjenjuje da je u BiH mnogo jednostavnije osnovati stranku nego registrovati preduzeće.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu