Ujedinjene nacije su u januaru saopštile da je broj nasilnih sukoba u svijetu najveći od kraja Drugog svjetskog rata.
Prema analizi Instituta za istraživanje mira iz Osla, broj, intenzitet i dužina konflikata u svijetu je na najvišem nivou od perioda prije kraja Hladnog rata. Podaci koje je prikupio Upsala program podataka o sukobima, u svijetu je 2022. godine bilo 55 aktivnih konflikata, pri čemu je prosječni trajao od osam do 11 godina, dok su deceniju ranije bila 33 aktivna konflikta čije je trajanje bilo u prosjeku sedam godina.
U svijetu je 2022. godine bilo 55 aktivnih konflikata.
Uz povećanje broja konflikata u 2023, dodatno zabrinjava činjenica da je prošlo više od jedne decenije otkako su UN uspjele da postignu neki sveobuhvatni, međunarodno posredovani, mirovni sporazum radi okončanja rata. Sa ruskim napadom na Ukrajinu u februaru 2022. konflikti visokog intenziteta vratili su se i u Evropu, koja je u proteklim decenijama bar uživala relativni mir i stabilnost.
U 2022. godini četvrtina svjetske populacije – dvije milijarde ljudi, živjelo je u konfliktima pogođenim područjima, a na početku 2023. godine broj prinudno raseljenih ljudi dostigao je rekordnih 108 miliona, navodi magazin “Forin afers”.
Kraj godine donio je, po broju civilnih žrtava i razmjerama razaranja, najsuroviji konflikt u 2023 – rat Izraela i palestinske militantne grupe Hamas. Počelo je 7. oktobra upadom naoružanih pripadnika Hamasa na jug Izraela, koji su ubili više od 1.200 Izraelaca i uzeli oko 240 talaca, poslije čega je Izrael uzvratio žestokom ofanzivom u Pojasu Gaze i šireći akcije na okupiranoj Zapadnoj obali.
Nasilje koje je uslijedilo pretvorilo je Pojas Gaze bezmalo u grobnicu, broj žrtava u toj palestinskoj enklavi premašio je 21.000, od kojih su 40-50% žene i djeca, a ranjenih je preko 55.000. Agencija UN za palestinske izbjeglice (UNRWA) procijenila je da je skoro 1,9 miliona ljudi, odnosno više od 85 odsto stanovnika Gaze raseljeno.
Život na palestinskim teritorijama pretvorio se u niz ljudskih tragičnih priča zbog nedostatka hrane, vode, lijekova i drugih osnovnih potrepština, bolesti izazvanih katastrofalnom humanitarnom situacijom, izraelskog uništavanja bolnica i ostale vitalne infrastrukture.
Eskalacija palestinsko-izraelskog sukoba proizvela je direktne i dalekosežne uticaje na strateški obrazac i bezbjednosni okvir Bliskog istoka i prijeti da izazove efekat “prelivanja” u region. Naoružani pripadnici libanske militantne grupe Hezbolah vrše raketne, prekogranične udare na Izrael, na koje izraelske snage odgovaraju uzvratnom vatrom na teritoriju Libana, a paralelno jemenski pobunjenici pokreta Huti dronovima napadaju Izrael.
Od početka sukoba, 7. oktobra, samo je jedanput postignut privremeni, humanitarni prekid izraelsko-palestinskih neprijateljstava kako bi se omogućilo oslobađanje talaca Hamasa i palestinskih zatvorenika s izraelske teritorije, ali zasad nema naznake da bi se sukob u Gazi uskoro mogao završiti.
Svakodnevni rast broja civilnih žrtava povećava, međutim, pritisak na Izrael, čak i od najjačeg saveznika, Sjedinjenih Američkih Država, da se započnu mirovni pregovori.
Najsuroviji konflikt u 2023 – rat Izraela i palestinske militantne grupe Hamas.
Ipak, ratni ciljevi izraelskog premijera Benjamina Netanijahua i lidera Hamasa u Gazi Jahje Sinvara, prema ocjeni Rojtersa, čine se nedostižnim u 2024, a nastavak intenzivne izraelske ofanzive prijeti da se ponovo pretvori u vojnu okupaciju Pojasa Gaze, koju je Izrael napustio 2005.
Regionalni izvori i analitičari smatraju iluzornom ideju, koju promoviše Zapad, da će eliminisanje Hamasa na kraju dovesti do povratka Palestinske uprave u Gazu i novog zamaha ka dostizanju rješenja kroz postojanje dvije odvojene države – Izraela i Palestine.
I dok je krajem 2023 sva pažnja i diplomatska aktivnost međunarodne zajednice aktivno bila usmjerena ka izraelsko-palestinskom konfliktu, čini se da je u drugom velikom sukobu – ratu u Ukrajini, ove godine primjetan faktor zamora.
Kako se ušlo u zimu, vojna akcija se usporila.
Na početku godine Ukrajina, vojno i finansijski podržana od Zapada i moralno osnažena, postigla je veće uspjehe na frontu i u jednom trenutku se činilo da će Rusija tražiti izlaz iz ratovanja ili čak izabrati nuklearnu opciju.
Ruski ministar odbrane Sergej Šojgu izjavio je, međutim, prije nekoliko dana da su ruske oružane snage ispunile glavni cilj za 2023. godinu, spriječivši ukrajinsku kontraofanzivu.
Šojgu tvrdi i da ruska vojska zauzima sve povoljnije pozicije i širi teritorije pod svojom kontrolom u svim pravcima u zoni specijalne vojne operacije. Navodi i da ukrajinska vojska nije postigla nijedan proklamovani cilj.
U jednoj analizi na sajtu kineske vojske ocjenjuje se da je ukrajinsko-ruski konflikt ove godine zapao u ćorsokak i da je na frontu zabilježen ograničen napredak uz velike gubitke na obje strane. Ukrajina je u junu pokrenula kontraofanzivu, ali bez očekivanog rezultata, pa je od kraja oktobra preusmjerila fokus na odbranu.
S obzirom na to da je Ukrajina veoma zavisna od Zapada u svom nacionalnom odbrambenom budžetu i borbenim kapacitetima, buduća borbena efikasnost Kijeva biće ozbiljno dovedena u pitanje.
Iz perspektive Rusije, njeni proklamovani strateški ciljevi, a to su neulazak u NATO i vojna neutralnost Ukrajine, i dalje nisu postignuti, pa u kratkom roku neće biti vidljive naznake mirovnog rješenja, procjenjuje kineska vojska.
Krajem septembra, svjetski mir je potresla još jedna kriza – Azerbejdžan je pokrenuo opsežnu vojnu ofanzivu u otcijepljenoj enklavi u Nagorno-Karabahu, primoravši oko, prema nekim procjenama, 150.000 tamošnjih Jermena da napuste svoju istorijsku otadžbinu, odnosno oko 80 odsto stanovnika te enklave, koji su se u velikoj većini preselili u Jermeniju.
Uz posredovanje Rusije, 20. septembra je postignut prekid vatre i dogovoreno potpuno razoružavanje i raspuštanje lokalnih jermenskih snaga. Azerbejdžan i vlasti Nagorno-Karabaha, odnosno samozvane Republike Arcah, započeli su razgovore o integraciji enklave u Azerbejdžan.
Lider separatističke teritorije Samvel Šahramanjan je potpisao ukaz kojim se sve institucije samoproglašene i međunarodno nepriznate republike raspuštaju, kao i njihove vojne snage, i ta republika zvanično prestaje da postoji od 1. januara 2024, čime je stavljena tačka na borbu te teritorije za nezavisnost.
U međuvremenu je svijet potresen krizom na afričkom tlu: u Sudanu je bjesnio građanski rat, konflikt se vratio u Etiopiju, a vojni udar u Nigeru u julu bio je šesti puč u Sahelu i Zapadnoj Africi od 2020. godine.
Mir u svijetu lomile su u protekloj godini i situacije u Siriji i Jemenu, a bande i narko karteli su prijetili i vladama na Haitiju i u Meksiku.
Za mnoge zapadne medije, jedno od žarišta u bezbjednosnom pogledu 2024. godine mogao bi biti kineski region Tajvan, koji ima podršku Zapada. U avgustu 2023, poslije posjete tajvanskog potpredsjednika Vašingtonu, Kina, koja odbija da prizna nezavisnost Tajvana, počela je s vojnim manevrima odgovarajući na njegovu kratku posjetu SAD, podsjeća Rojters.
Svijet poslije kovida je umoran, bez novca i, više nego ikad u proteklim decenijama, u stanju napetosti.
Većina posmatrača smatra da je, za razliku od Rusije, Kina previše integrisana u globalnu ekonomiju da bi rizikovala urušavanje već poljuljane domaće ekonomije novim ratom, barem ne u bliskoj budućnosti.
Tajvan sljedeće godine ide na izbore i njegova sudbina – uz javno obećanje predsjednika SAD Džozefa Bajdena da će spustiti “američku čizmu” na tajvansko tlo u, kako kaže, odbrani ostrva – ostaje vruća tema u narednim godinama, ocjenjuje američki CNN.
Godina za nama mogla je da bude neuporedivo lošija, ali se ozbiljne krize naziru u 2024. Svijet poslije kovida je umoran, bez novca i, više nego ikad u proteklim decenijama, u stanju napetosti, zaključuje analitičar CNN.
Opisujući globalnu bezbjednosnu situaciju u 2023, Foreign Affairs između ostalog ukazuje na nedavni tekst generalnog sekretara UN Antonija Gutereša “Nova agenda za mir” u kojem on iznosi viziju da je obezbjeđivanje mira i poštovanja međunarodnih normi u rukama svake zemlje ponaosob prije nego multilateralnih sistema.
Ako vlade koje tvrde da vjeruju u poredak zasnovan na pravilima – uključujući one u Briselu, Londonu i Vašingtonu – budu voljne da se drže međunarodnih normi i zakona, za budućnost će biti nade, ali ako se to ne dogodi, aktuelna trka ka dnu sigurno će se nastaviti, zaključuje američki časopis.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu