Bosanski Petrovac, Drvar, Glamoč, Bosansko Grahovo - četiri pitoreskne opštine u zapadnoj Krajini nekad su bile pune ljudi i dobre energije.
Služenjem parastosa na pravoslavnom groblju u Mrkonjić Gradu danas je počelo obilježavanje 26 godina od stradanja Srba u zapadnoj Krajini kada je u združenoj akciji Hrvatske vojske, HVO-a i takozvane Armije BiH ubijeno 2.014 srpskih vojnika i civila, a protjerano 120.000.
Ona je, u stvari, djevojka iz grada, koju je prije 20-ak godina ljubav dovela u Martin Brod, bajkovito mjesto na Uni sa svega stotinak mještana.
Prije dvije godine Jovana Marić je živjela u Vojvodini, imala solidan posao u Novom Sadu, putovala je i bezbrižno provodila djevojačke dane. A onda se sve okrenulo tumbe.
Bila je na čelu kolone građana, koji su, upornim protestima, primorali vlast da ukloni 410 tona otpada, uvezenog iz Italije i nelegalno deponovanog u Drvaru i susjednim opštinama. Ali, to nije ni prva ni posljednja pobuna u kojoj je učestvovala Drvarčanka Živana Sabljić.
Ni manjeg mjesta ni veće priče. Tako bi se moglo opisati Jezero, ruralna opština od oko 1.000 stanovnika, na granici Republike Srpske i Federacije BiH, za koju je čuo cijeli svijet. A za tu priču zaslužna je jedna energična žena.
Sanja Stojanović (45), planinarka i aktivistkinja iz Bosanskog Petrovca, digla je na noge cijelu BiH kada se, zajedno sa sugrađanima i uz podršku ekologa, pobunila protiv izgradnje spalionice medicinskog, farmaceutskog i životinjskog otpada u svom mjestu.
Ovdje goste uspavljuje žubor Plive, a budi ih cvrkut ptica. Kada se probude dočeka ih osmijeh neumorne domaćice, a pored rijeke sto pun đakonija: topli uštipci od heljde samljevene u vodenici, pa kajmak, cicvara, sok od koprive s medom i čuvena janska pita, kojoj su u Šipovu podigli spomenik.
One su eko-aktivistkinje, lokalne političarke, planinarke, seoske domaćice, a jedno im je zajedničko: ličnim primjerom pokazuju da se i u malim mjestima može lijepo živjeti, ako se sačuva priroda.
Bolno je sjećanje na pad 13 srpskih opština, pogotovo na Mrkonjić Grad, koji je jeseni 1995. godine razoren - poručio je predsjednik SPS Goran Selak povodom obilježavanja 25. godišnjice stradanja Srba Zapadne Кrajine.