Magazin

Srpski vizionari tehnosvijeta (22): Mitrinović i Mlada Bosna

Dimitrije Mitrinović je bio oduševljen nekim aspektima velike Oktobarske revolucije i sanjao je o sličnoj generalnoj izmjeni svijeta, mada nije nalazio sebe u ljevičarskim idejama Lenjina. Zajedno sa Žerajićem i Gaćinovićem, u Sarajevu je postao član udruženja Mlada Bosna, čiji je jedan od glavnih ciljeva bila konkretna akcija i revolucija.

FOTO: WIKIPEDIA

Ova grupa mladih anarhista osmislila je niz terorističkih akcija s ciljem da oslabe ili konačno slome austrougarsku dominaciju u Bosni. Jugoslovenska ideja zbližila je kako mlade Srbe, tako i mlade Hrvate u istom cilju svrgavanja Austrougarske monarhije.

Mitrinović je opet bio inspirator formiranja tajnog društva 1912. godine zvanog Srpsko-hrvatska napredna organizacija. Počasni predsjednik društva postao je pisac Ivo Andrić, a jedan od najagilnijih članova Gavrilo Princip, budući ubica kralja Ferdinanda, Princip je u jednom od svojih pisama govorio oduševljeno o Mitrinovićevom revolucionarnom programu. Taj program je bio dostupan svim “tajnim” članovima kao letak i u njemu je pisalo da se zalažu za:

1) radikalni antiklerikalizam,

2) radikalnu eliminaciju svega destruktivnog u uticaju stranaca na slovenstvo i slovenizaciju kulture, koja se bori protiv germanizacije, mađarizacije i italijanizacije iste,

3) borbu protiv servilnog i ulizičkog ponašanja naroda i osvješćivanje nacionalnog ponosa,

4) eksproprijaciju svega u društvu što ne pripada narodu, likvidaciju aristokratske klase i njihovih socijalnih privilegija, te konačno demokratizaciju političke samosvijesti,

5) nacionalnu odbranu protiv tuđinske uzurpacije vlasti naroda u duhovnom i materijalnom smislu.

Mitrinović je tih godina napisao i programski pamflet u kojem se zalaže za federalnu uniju svih Južnih Slovena, koji bi trebalo da žive u istoj državi. Po zadatku srpske vlade putovao je u Rim da izvještava s Prve internacionalne umjetničke izložbe u Rimu. Tamo je upoznao skulptora Ivana Meštrovića, s kojim je godinama kasnije održavao prijateljsku vezu.

U svom časopisu “Bosanska vila” 1913. godine štampao je obiman rad koji je nazvao “Estetičke kontemplacije”. U osnovi, sve ideje iz tog rada Mitrinović je godinama kasnije razvijao i u drugim svojim djelima. Bazične ideje o novoj, mističnoj uniji svih ljudi na živoj planeti, o novom dobu bez klasnih, vjerskih i religijskih razlika, o estetskom idealu samosvijesti novih ljudi, bile su inspirisane u velikoj mjeri radovima Štirnera, Sorela i Ničea, ali i ruskih religijskih mislilaca poput Solovjeva.

Iste godine odlučuje da ode na studije umjetnosti u Minhen i da neko vrijeme napusti prijatelje iz Mlade Bosne. Tako je Mitrinović, zapravo, spasao svoju glavu, jer su godinu dana kasnije njegovi prijatelji Gaćinović, Žerajić i Princip izvršili atentat na Franca Ferdinanda, austrougarskog prestolonasljednika, i na taj način prouzrokovali Prvi svjetski rat i istovremeno izgubili svoje mlade glave.

(Nastaviće se)