Magazin

Srpski vizionari tehnosvijeta (19): Pomirenje s Teslom

Stanko Stoiljković, ambasador Jugoslavije u Americi, sjećao se Tesle, koga je prvi put sreo u parku iza biblioteke, gdje je hranio dva bijela goluba s dlana.

FOTO: WIKIPEDIA/RINGIER KOMBO

Od tada su održavali prijateljske odnose tokom narednih 10 godina.

Kao i mnogi Srbi, Stoiljković je bio nesrećan zbog razlaza Tesle i Pupina. Nastojao je da ih približi, ali je stekao utisak da to nisu željeli ni jedan ni drugi. Mark Sejfer piše da je Pupin čak brisao Teslino ime s njegovih pronalazaka i upisivao svoje. A kada se Pupin razbolio, 1935. godine, zamolio je Stoiljkovića da privoli Teslu da ga posjeti, kako bi se pomirili prije njegove smrti.

Tesla je molbu prihvatio, ali samo u prisustvu Stoiljkovića, i kada je ušao u bolesnikovu sobu uzeo je Pupina za ruku i upitao ga: ”Kako ste, moj stari prijatelju”. Pupinova posljednja želja je bila ispunjena; ostao je bez riječi, bio je veoma emotivan i tiho je plakao. Ostali posjetioci su ih ostavili nasamo, a uskoro zatim, 12. marta, Pupin je umro u njujorškoj bolnici. Sahranjen je na groblju “Vudlok” u Bronksu. Tesla je prisustvovao Pupinovoj sahrani. Dva srpska velikana oprostila su tako na kraju jedan drugom za sve nesuglasice oko ovozemaljskih pronalazaka.

Pupin je bio plodan pisac. Objavio je više knjiga od 1894. do 1930. godine. Posebno vrijedne pomena su “Termodinamika” i autobiografija, objavljena prvi put u Americi 1923. godine pod naslovom “Od pašnjaka do naučnika”. Ova knjiga je doživjela veliki broj izdanja u SAD, a za nju je sljedeće godine dobio Pulicerovu nagradu. Takođe, njegova autobiografija, u skraćenoj verziji, bila je školska lektira u američkim školama. Pupinova autobiografija prevedena je na više jezika, a na srpskom jeziku pojavila se u Beogradu u dva navrata, 1929. i 1979. godine.

Kasnije je Pupin objavio još dvije poznate knjige – “Nova reformacija” (1927. godine) i “Romansa mašina” (1930. godine). U njima je iznio svoje viđenje nastanka nauke o elektricitetu i razvoja društva pod uticajem tehnike, predviđajući vrijeme mobilne telefonije i interneta. Priredio je i jednu knjigu o spomenicima Južnih Slovena, koja je objavljena 1919. godine. Ova specifična knjiga pomogla je da se svjetska javnost upozna s Južnim Slovenima, koji su tada prvi put formirali svoju zajedničku državu.

Pupin je bio vrlo energična ličnost, koja je odavala veliku fizičku snagu. Njegova snažna ličnost je plijenila okolinu. Volio je društveni život, bio je visokocivilizovana osoba. Rado je okupljao ljude oko sebe, posebno na svom imanju u Norfolku. Jedan od rijetkih ljudi koji ga nije posjećivao bio je Nikola Tesla.

(Nastaviće se)