Tako bar tvrde oni koji su vidjeli malu muzejsku postavku. I valja im vjerovati na riječ. Jer, Principova kuća je već godinama je zaključana.
Ustvari, samo su rijetki srećnici imali priliku da razgledaju Principovu rodnu kuću, koja je obnovljena 2014. godine, povodom stogodišnjice Sarajevskog atentata. Među njima je bio i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, koji je Obljaj posjetio 2019. godine.
– Uveren sam da srpski narod nikada neće zaboraviti junačko djelo Gavrila Principa. Srbija će uvijek pomagati narodu Grahova i ovog kraja – zapisao je tada Vučić u knjizi utisaka.
Ni te knjige utisaka više nema, u šta se uvjerila ekipa Srpskainfo, koja je obišla zavičaj čuvenog atentatora.
Načelnik opštine Bosansko Grahovo, Uroš Đuran, tvrdi da su je „odnijeli, oni koji su je poklonili“ prije sedam godina, kad je kuća svečano otvorena.
– Nije to u redu. Ako je nešto poklon, onda je poklon! Taj koji najviše galami i optužuje opštinu, nije uradio ništa za Principovu kuću. Jedino je stavio na kuću sandučić sa dobrovoljnim prilozima, koji je redovno praznio – kaže Đuran.
Dodaje da se „dušebrižnici, koji prigovaraju opštini“ zbog nebrige za Gavrilovu kuću, nisu potrudili čak ni da uvedu struju u tu kuću.
– Na kraju je opština uvela struju i to je u redu, jer Principova kuća je vlasništvo opštine – kaže Đuran.
Nije u redu, prizanje načelnik, što je kuća pod ključem, ali opština ne može dozvoliti da u kuću, koja je njeno vlasništvo i odgovornost, ulazi kako ko hoće.
– Šta bi bilo da neko uzme nešto od predmeta koji se tamo nalaze. Opet bi opština bila kriva – kaže Đuran.
Nije tačno, tvrdi Đuran, da Principova kuća nije dostupna posjetiocima: ko želi da je razgleda, treba samo da dođe u opštinu i uzme ključ.
Ali, čak i ako bi se neki uporni turista zaputio iz Obljaja u opštinsku zgradu u Grahovu da uzme ključ, pitanje je ko bi ga poveo u razgledanje.
Jer, problem je upravo u tome: siromašna loklana zajednica nema novca da plati ni čuvara, a kamoli kustosa, koji bi brinuo o kući i posjetioce upoznao sa životom i zavičajem čuvenog sarajevskog atentatora.
A Livanjski kanton i Federacija BiH, u čijem se sastavu nalazi većinski srpska opština Bosansko Grahovo, nisu baš voljni da odriješe kesu za ovu namenu. U ovom dijelu BiH preovladava stav da je Gavrilo Princip, kojeg Srbi slave kao borca za slobodu, bio terorista.
– Jasno nam je da je kuća Gavrila Principa samo naša briga i radimo na tome da to riješimo. Skupština opštine je donijela odluku o upravljanju kućom, pa ćemo vidjeti da li ćemo za to zadužiti nekog od opštinskih službenika, ili ćemo nekog angažovati, možda po ugovoru, ili na pola radnog vremena – kaže Đuran.
Mada načelnik opštine, kada govori o „dušebrižnicima, koji ništa nisu uradili, a samo galame na opštinu“, uporno izbjegava da spominje imena, nije teško naslutiti da cilja na jednog od posljednjih Gavrilovih rođaka i prezimenjaka.
Danas, u gotovo pustom selu Obljaj, više nema potomaka porodice Princip. Jedina, koja nosi ovo prezime je baka Mikica Princip, udovica Miljkana Principa i prva komšinica zakatančene Gavrilove kuće.
– Nemojte mene ništa pitati, nisam ja od Principovih, ja sam se ovdje udala. Vidim da ljudi dolaze, ali ne mogu ući u kuću, a ja im ne mogu pomoći. Nije dobro što je tako, ali zašto je tako, niti znam, niti se raspitujem – veli baka Mikica.
I drugi mještani kažu da ima turista koji se raspituju za kuću. Isina, nema ih mnogo, kao nekad, u doba SFRJ, ali navrate, naročito ljeti.
– Dolaze čak i stranci, planinari koji idu na Šator i neki momci što obilaze ovaj kraj brdskim biciklima. Uđu u dvorište, slikaju se pored Gavrilove biste, malo posjede pred zaključanom kućom, pa odu – kaže jedan mještanin Obljaja.
Principovu kuću već godinama, pa i decenijama, prati zla kob. Prvo, kuća koja danas stoji u Obljaju, nije prava Gavrilova rodna kuća, nego njena replika.
Kuća u kojoj je 1894. rođen mali Gavrilo, koji će 20 godina kasnije doći glave carskom visočanstvu, zapaljena je i do temelja uništena dva puta, u dva rata.
Nakon što je stradala 1942. godine, obnovljena je 1964. i bila je omiljena destinacija za đačke ekskurzije i pojsete SUBNOR-ovaca u doba socijalističke Jugoslavije.
Potom su je 1995. spalili vojnici hrvatskog HVO u svojoj „oslobodilačkoj akciji“.
Kuća je obnovljena 2014. godine i svečano otvorena na Vidovdan, tačno 100 godina nakon što je Gavrilo Princip ubio austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju.
Sarajevski atentat se u službenoj istoriografiji smatra direktnim povodom za izbijanje Prvog svjetskog rata.
Gavrilo Princip je imao samo 20 godina i bio je student kada je, kao pripadnik omladinskog pokreta „Mlada Bosna“, izvršio atentat u Sarajevu. Bio je ljevičar, borac protiv austrougarske okupacije i zagovornik oslobođenja i ujedinjenja Južnih Slovena.
Istorijski zapisi svjedoče da je bio krhkog zdravlja, zbog čega je odbijen, kada se 1912. u Prvom balkanskom ratu prijavio u dobrovoljce u Srbiji.
Kada je izvršio atentat pokušao je da se ubije, ali kapsula cijanida, koju je progutao, nije djelovala, pa je uhvaćen živ.
Izveden je pred carski sud. Pošto je po tadašnjim zakonima Austrougarske bio maloljetan, nije osuđen na smrt, nego na dugogodišnju robiju.
Izmučen tuberkulozom, gangrenom i torturom, umro je u zloglasnom zatvoru Terezinštat, u današnjoj Češkoj, 28. aprila 1918.
Da je poživio još koji mjesec, dočekao bi kraj Prvog svjetskog rata i ostvarenje svojih snova: slom Austrougarske, oslobođenje i stvaranje Jugoslavije.
Igor Radojičić na svečanom otvaranju
Obnovljena rodna kuća Gavrila Principa svečano je otvorena 28. juna 2014. na stotu godišnjicu Sarajevskog atentata. Svečanosti su prisustvovali tadašnji predsjednik Narodne skupštine RS, Igor Radojičić, i episkop Atanasije.
U obnovu kuće je uloženo oko 50.000 KM, a novac su prikupili Grahovljaci iz dijaspore.
Samo nekoliko mjeseci nakon svečanosti, kuća je zaključna.
Kad slave „heroji Oluje“
U Obljaju su od davnina živjeli i Srbi i Hrvati. Mada su Hrvati, kako tvrde mještani, „uvijek bili manjina“, Principovim selom danas dominira katolička crkva.
Svake godine se kod te crkve, o katoličkom Ilindanu, okupljaju veterani HVO iz BiH i Hrvatske, koji su 1995. „oslobađali Grahovo“, da uz janjetinu i vino odaju počast „herojima Oluje“.
Rijetki Srbi povratnici, koji su se u zavičaj vratili 1998. godine, tvrde da im to ne smeta.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu