Opštinska zgrada, u centru ovog malog mjesta na 30 kilometara od Knina, okružena je sablasnim ruševinama. Iza njih se naziru uređena dvorišta i obnovljene kuće. Uglavnom puste. Kao da je rat prestao juče, a ne prije 27 godina.
Na ulazu u Opštinu tri zastave: Republike Hrvatske, Evropske unije i srpska trobojka bez oznaka i grba. Ovdje je zovu „manjinska zastava“, mada bi bilo tačnije reći da je „većinska“.
Ervenik je jedina opština, ili općina, u Republici Hrvatskoj u kojoj živi skoro 99 odsto stanovništva srpske nacionalnosti. Gotovo isti je procenat Erveničana, koji se izjašnjavaju kao pravoslavci i kojima je maternji jezik srpski.
Ali, šta ti procenti, ustvari, znače? Na području cijele opštine, na prostranstvu od 212 kvadratnih kilometara, živi oko 850 stanovnika. Zvanično. U samom Erveniku, sjedištu opštine, nastanjeno je manje od 200 ljudi. Ostali žive u selima Mokro Polje, Radučić, Pađene i Oton.
Tako stvari stoje sa statistikom. U stvarnosti, mrka kapa. U centru Ervenika, na trgu i u glavnoj ulici, usred sunčanog radnog dana zatekli smo, slovom i brojem, petoro mještana.
Velimir Končarević (43) kaže da tu obitavaju još tri njegove komšinice, plus petoro stanara u jedinoj zgradi u Erveniku.
– Sve u svemu desetak duša, to vam je prava istina! A te stotine ljudi, to ima samo u popisu i u pričama opštinara. Za koju godinu, ovdje neće biti nikog. Ovdje može da živi samo ko je ovdje rođen, i ko je lud, pa ne može bez zavičaja – kaže Velimir.
Sebe ubraja u obje spomenute „skupine“.
– Rođen sam ovdje, a da sam lud vidi se već po tome, što pola godine živim u Erveniku, a pola u Novom Sadu. Samo lud čovjek vjeruje da u isto vrijeme može živjeti na dva mjesta i kućiti dvije kuće – kaže naš sagovornik.
Neće da se slika, ni on, ni njegov komšija Hrvat, koji se drito ispred opštine provezao na traktoru, odjeven u maskirnu uniformu. Srdačno se pozdravljaju.
Dok komšiji šeretski dobacuje: „jel to opet počinje, da i ja skoknem po uniformu“, Velimir, sasvim ozbiljno, kaže:
– Eee, koje smo mi budale! Za koga smo ratovali! Za HDZ, SDSS?
Velimir je dobro zapamtio rat. Onaj posljednji, iz devedesetih. A njegov ćaća, starina Obrad (92), preživio je i Drugi svjetski i zapamtio i Kraljevinu Jugoslaviju i NDH i Titinu Jugu i Republiku Srpsku Krajinu i „Oluju“.
Svašta Obrad pamti, ali teško priča. Moždani udar. Od zore do mraka sjedi u svom dvorištu, uz hodalicu koja mu je uvijek nadomak ruke. Dođu mu i komšije, da zajedno ćute, da ne bude sam.
Mnogo je starog u usamljenog svijeta u Erveniku i okolini, kažu u opštini.
– Imamo Centar za pomoć starim i nemoćnima, to je projekat u kojem je angažovano 14 ovdašnjih žena, gerontodomaćica, koje obilaze usamljene starce – kaže Zdravko Šegan, opštinski referent za komunalne poslove.
Na pitanje kako se živi u „najsrpskijoj“ opštini u Hrvatskoj, Zdravko teatralno širi ruke.
– Živi se, kako se ko snađe i kako se može. Neko čuva ovce i koze i pravi sir, neko ode, kao sezonac, na rad u Zagreb ili u primorje, nismo mi daleko od mora – veli Šegan.
U najtežoj su situaciji trajno nezaposleni mještani: ljudi premladi za penziju, a prestari za sezonce. Njih opština povremeno angažuje na javnim radovima, da očiste 19 grobalja, koliko ih u opštini ima, i da tako zarade koju kunu.
Pokušalo se, kaže Zdravko, i sa eko turizmom, najveća atrakcija je bio stari Šarića mlin na rijeci Zrmanji. Lijepo je krenulo, pohodili su taj mlin i okolna sela na stotine turista iz dalekih zemalja, uživali su u domaćoj hrani i čarobnoj prirodi i miru, a onda se desio maler. Zrmanja je presušila.
U posljednjih nekoliko godina rijeka nestane početkom juna, taman kad počinje turistička sezona. I opet se pojavi u novembru ili decembru, kad je već za sve kasno. Tako je bilo i ove godine. Voda je zažuborila tek prije tri dana.
Ni sa drugom velikom razvojnom šansom Erveničani nisu imali sreće. Izgradnja Vjetroparka „Krš – Pađene“ bila je praćena brojnim aferama, ali je prije tri godine konačno počela proizvodnja struje u „vjetrenjačama“ na teritoriji Ervenika. Samo što loklaci nisu od toga imali nikakve koristi.
– Investitor ima ogromne prihode, ali odbija da nama plaća propisane naknade. Zakon je jasan, ali oni zakon ne poštuju. Već nam duguju milione evra, a dugovi rastu iz dana u dan – kaže načelnik opštine Ervenik, ekonomista Predrag Burza.
Bez tog novca, kaže, nema ulaganja u napredak, a kad će taj novac stići, veliko je pitanje. Opština je tužila investitora, odluka se čeka.
– Kad smo odobrili taj projekat, znali smo da će vjetroelektrana devastirati jedan lijepi prostor, ali smo smo svjesno pristali na to, očekujući benefite. Računali smo: vijek trajanja vjetroelektrana je 25 godina, nakon toga ih neko mora ukloniti, a priroda će u narednih dvadesetak godina sama zaliječiti rane – objašnjava Burza.
Iako ova računica za sada ne donosi ništa, načelnik Ervenika ne gubi nadu.
Bez obzira na Zrmanju, koja poplavi pa presuši, na investitore koji su se „upeli iz petnih žila da im ne daju ni lipe“, bez obzira na porušene škole, koje bi, i da ih obnove, ostale prazne jer djece nema… on vjeruje da njegov kraj čeka svijetla budućnost.
– Bilo je ljetos oko 5.000 ljudi u našoj opštini, sve su kuće bile krcate. To su mahom naši zemljaci, ljudi porijeklom odavde, ali mnogi od njih su zainteresovani za izgradnju kuća za odmor – kaže Burza.
Među ovim „zavičajnim malim investitorima“ ima dosta ljudi koji su razvili solidne poslove u Srbiji ili u dalekim zemljama Evrope i svijeta. Ljudi, koji, dakle, imaju „nos za biznis“.
Burza kaže da Ervenik, vjerovatno, više nikad neće imati fabriku, kakva je bila predratna tekstilna industrija „Ponos“, jer je danas svijet sasvim drugačije ustrojen.
– Danas je velika stvar imati očuvanu prirodu, vodu, prostranstvo – kaže Burza.
Dodaje da je teritorija cijele opštine Ervenik dio evropskog zaštićenog područja „Natura 2000“, te se zbog toga mještani mogu baviti samo seoskim turizmom, ugostiteljstvom, poljoprivredom, stočarstvom i razvijanjem obnovljivih izvora energije. A upravo u tim djelatnostima je šansa za novi razvoj ovog kraja.
Čobani, koje smo usput sretali na širokim prostranstvima oko Ervenika, vjerovatno nikad nisu čuli za „evropsko zaštićeno područje“, ali oni imaju velika stada ovaca i koza i proizvode sireve poznate nadaleko, a i njihova jagnjetina je „za prste polizati“.
Istina, u Erveniku i cijeloj Bukovici danas ima manje ljudi nego koza i ovaca, ali, ko zna, možda je baš to dobitna kombinacija.
Prevoz, vjeronauka, srpski jezik
Sve škole na području erveničke opštine su u ratu porušene, a nijedna nije obnovljena. Ali, pitanje je koliko bi obnova škola bila smislen poduhvat, jer u svih pet sela nema dovoljno đaka ni za pola razreda.
– Djeca putuju u školu u Kistanje ili Knin i imaju obezbijeđen prevoz. Kombi im dođe pred kućna vrata i nakon nastave ih vrati kući. Sva naša djeca, koja to žele, mogu pohađati vjeronauku i časove srpskog jezika i sve je to vrlo pristojno orgnizovano – tvrdi načelnik Predrag Burza.
Nikola Pašić od stotinu ljeta
Zdravko Šegan kaže da su Erveničani, kao i svi Bukovčani, zdravi i dugovječni, što zbog dobre klime, što zbog zdrave hrane i načina života.
– Najstariji naš stanovnik je Nikola Pašić iz Otona, koji je nedavno proslavio stoti rođendan – kaže Šegan.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu