Razloga zašto većinu, posebno mlađe, ni robija ne opameti, ima mnogo: od njihovog psihološkog sklopa, predrasude okoline, raspada porodice dok su bili izolovani, nedostatka podrške, velikih promjena koje su se desile za pet ili 10 godina, koliko su bili isključeni iz društva, do nemogućnosti da nađu posao ili nedostatka novca za pristojan smještaj, hranu i dokumenta. Prema nekim istraživanjima, čak polovina osuđenih nema lična dokumenta, ili su im ona istekla.
Prema tvrdnjama Fondacije “Jurić”, čak 70 odsto silovatelja djece iza sebe ima kriminalnu prošlost. Jedan od njih je Ninoslav Jovanović, poznatiji kao “malčanski berberin”, koji je prošlog decembra kidnapovao 12-godišnju Moniku K. iz Brzog Broda, a prethodno je odležao 12 godina kazne zbog silovanja maloljetnica. Ili višestruko osuđivani Dušan Murgaški Pikaso, koji je veći dio života proveo u zatvoru zbog silovanja, nasilništva, pokušaja ubistva…
Prošle godine Predrag Peđa Darmanović, iz Vrbasa, uhapšen je odmah po odsluženju kazne za ubistvo, jer je pokušao seksualno da napastvuje maloljetnicu. Pejčić N., iz Sukova kod Pirota, koji je robijao zbog silovanja, u porodičnoj kući zaklao je oca. Živorad Milić , iz Požarevca, samo tri mjeseca po izlasku na slobodu, puna dva dana fizički je i seksualno maltretirao 16-godišnju kćerku, poslije čega je uhapšen. Prethodno je zavodska komisija za otpust konstatovala da ispunjava uslove za izlazak jer se dovoljno resocijalizovao, a i obolio je od leukemije. Početkom ovog juna Vlada S., takođe bivši zatvorenik, ubio je suprugu Ljubicu, na Petlovom brdu, u Beogradu.
Kako kaže Slobodan Arsenijević, psihoterapeut i predsjednik UO Mreže za postpenalnu podršku Srbije, bivši upravnik KPZ za maloljetnike Valjevo, najviše je ponovljenih krivičnih djela krađe i teške krađe. Kod silovanja, povratnici se najčešće javljaju u kategoriji “defektnih ličnosti”, kao što je “malčanski berberin”, pišu Novosti.
Oni koji žele da se dokažu u grupi rijetko poslije kazne ponavljaju silovanje. Čine ga ovi drugi. Njihov stav prema ženi proizlazi iz stava prema majci, i taj konflikt nije lako razriješiti. Kada su u pitanju nasilnici i ubice povratnici, praksa je pokazala da geneza najčešće seže do porodice u kojoj je otac zlostavljao sina – objašnjava Arsenijević.
Mreža na čijem je čelu osnovana je prije godinu dana, uz pomoć Misije OEBS i Ministarstva pravde, i okuplja 18 organizacija.
– Nudimo pet nivoa pomoći. Prvi je davanje savjeta i informacija koje su za njih ključne. Drugi je pomoć u hrani, odjeći, obući, smještaju i vađenju dokumenata. Treći su edukacija, prekvalifikacija i profesionalno savjetovanje, četvrti je davanje zdravstvenih, ekonomskih i pravnih savjeta, a peti psihološka i emocionalna podrška, vraćanje samopoštovanja i samopouzdanja – kaže Arsenijević.
On dodaje da je za državu daleko jeftinije da finansira postpenalni prihvat nego da plaća zatvorske dane.
U Upravi za izvršenje krivičnih sankcija kažu da su za pad broja povratnika, pored tretmanskih i terapijskih programa, zaslužni školovanje i stručno osposobljavanje za deficitarna zanimanja (pekari, kuvari, frizeri, krojači, varioci, fasaderi, moleri, obuka na računarima…).
– Priprema osuđenih za povratak u društvo počinje prvog dana kada stupe na izvršenje kazne – tvrde u Upravi. – Tretman se sastoji u tome da otkrijemo uzroke inkriminisanog ponašanja, suočimo osuđenog sa njima, povećamo njegovu samokritičnost i ojačamo motivaciju za promjenu.
Sa svakim osuđenikom radi se individualno i grupno. Od 2010. u srpskim zatvorima primjenjuje se Upitnik za procjenu rizika, kojim službenici ispituju različite aspekte osuđenog: kriminalnu prošlost, uslove stanovanja, porodične odnose, odnos prema radu, socijalne kontakte, zloupotrebu droga, psihološke faktore… U skladu sa odgovorima bira se način rada.
– Cilj je da osuđeni razvije vještine znanja i navike kako bi povećao svoje kapacitete i smanjio rizik od daljeg vršenja krivičnih djela. Od ogromnog značaja jeste njihova motivisanost za promjenom, koja mora biti praćena socijalnom podrškom, intelektualnim i emotivnim sposobnostima – kažu u Upravi.
U svim zavodima sprovode se i pripreme za otpust, tokom kojih osuđeni dobija pomoć da izvadi lična dokumenta, dobije zdravstvenu zaštitu, privremeni smještaj, zaposlenje, obnovi porodične veze… To znači saradnju sa državnim institucijama i nevladinim organizacijama za postpenalni prihvat.
– Prije tri godine Uprava je pokrenula pilot -projekat “Klub – Korak po korak” u KPZ u Somboru i Povjereničkoj kancelariji u tom gradu. Realizovano je sedam specijalizovanih programa, a 118 osoba je prošlo edukacije koje jačaju kapacitet ličnosti, korisne veštine i prevenciju kriminalnog ponašanja – kažu u Upravi, i ističu da su za resocijalizaciju ključni podrška porodice i prihvatanje u društvu.
UČENJE VJEŠTINA I ZANATA
U zatvorima se nudi i širok spektar psihosocijalnih programa: od tretmana zavisnika od alkohola i droga, preko programa koji se bave kontrolom emocija – posebno bijesa i agresije, do umeća komunikacije. Iz fondova za program IPA 2010 finansirani su stručna obuka i obrazovanje osuđenika u tri najveća zatvora – u Sremskoj Mitrovici, Nišu i “Zabeli”.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu