Кoristeći jedinstveno izuzeće od EU zabrane ruske nafte, Bugarska je dozvolila da milioni barela dođu u lokalnu rafineriju u ruskom vlasništvu, koja je zatim izvozila različita rafinisana goriva u inostranstvo, uključujući zemlje EU, prema istraživanju nevladine organizacije “Global Vitnes”, Centra za proučavanje demokratije (CSD) i Centra za istraživanje energije i čistog vazduha (CREA).
Ta rupa — koja je, prema riječima ruskog predsjednika Vladimira Putina, prikupila dovoljan prihod za Moskvu da godinu dana finansira svoju grupu plaćenika Vagner — takođe je donijela skoro 500 miliona evra profita za vlasnika rafinerije Lukoil od kada je izuzeće uslijedilo 5. februara, prema povjerljivim podacima analiza pripremljenih za bugarski parlament u koje je uvid imao Politiko.
Čini se da ovo ne krši sankcije direktno. Ipak, zemlje EU i zakonodavci u Bugarskoj sada pozivaju Brisel da pooštri pravila koja zemlji daju poseban tretman, dok Evropska komisija priprema svoj 12. paket sankcija protiv Rusije.
– U najmanju ruku, trebalo bi da pooštre sankcije i režim derogacije – rekao je Deljan Dobrev, koji predsjedava energetskim odborom u bugarskom parlamentu.
Ovo pitanje takođe baca novo svjetlo na poteškoće sa kojima se EU suočava u kreiranju efikasnih sankcija Moskvi nakon njene invazije na Ukrajinu, pošto je labav pravni jezik otvorio puteve za različita tumačenja i primjene.
– Režim sankcija je toliko sličan švajcarskom siru da šta god da radimo uvijek zaostajemo za Rusima tri mjeseca – rekao je jedan diplomata EU.
Iskoristili priliku
Кada su se zemlje EU složile da zabrane morski uvoz ruske sirove nafte prošlog juna nakon nedjelja mukotrpnih pregovora, Bugarska je dobila “posebno odstupanje” od te mjere do kraja 2024. zbog svoje “geografske izloženosti”.
Ova balkanska zemlja se u velikoj mjeri oslanja na Lukoil rafineriju u Burgasu na obali Crnog mora, koja obezbjeđuje 80 odsto bugarskih potreba za dizelom i benzinom i čini desetinu ekonomske proizvodnje zemlje — što je moskovskoj firmi omogućilo značajan politički uticaj u zemlji.
Ali nakon što je bugarska prelazna vlada nagovestila da će nastaviti da prodaje naftne proizvode ruskog porijekla EU, Evropska komisija u Briselu se povukla, zabranivši Sofiji da to čini od 5. februara, s obzirom na to da je ta mjera “isključivo namijenjena da obezbijedi bezbjednost zemlje snabdijevanja”.
Prema pravilima EU o sankcijama, Bugarska ne može da prodaje naftne derivate u inostranstvu. Ali postoji kvaka: Sofija može da odobri izvoz ako su ovi proizvodi za “ekskluzivnu upotrebu” u Ukrajini ili se ne mogu skladištiti u Bugarskoj zbog “rizika po životnu sredinu i bezbjednost”.
Portparol Кomisije je za Politiko rekao samo da se ovi rizici po životnu sredinu “odnose na specifičan sastav rafinisanih proizvoda”, uključujući moguće požare i eksplozije, ali nije naveo kapacitet skladištenja.
Preko ovih izuzeća, Bugarska je vjerovatno izvezla skoro tri miliona barela naftnih derivata ruskog porijekla samo morem od marta do jula ove godine — što je ekvivalentno otprilike jednom od pet barela sirove nafte koja stiže u Burgas, a zatim se prerađuje u rafineriji.
Bugarski ministar finansija Asen Vasilev rekao je za Politiko da je to zbog toga što je rafinerija imala skladišni kapacitet od samo 10 dana, dodajući da bi izuzeće od sankcija takođe pomoglo vladi da prikupi do 250 miliona evra poreza ove godine.
– Ne osjećamo se odgovornim za Lukoilov izvoz i prihode za Кremlj. Derogacija je na snazi ne samo da bi se pomoglo Bugarskoj, već i da bi se osiguralo da rafinerija radi – rekao je on.
Ipak, vladina statistika pokazuje da Lukoilovi lokalni rezervoari za skladištenje imaju kapacitet koji je otprilike jednak tromjesečnoj potražnji bugarske nafte, rekao je Martin Vladimirov, direktor energetskog i klimatskog programa u CSD, što čini potrebu za izvozom rafinisanih proizvoda iz ekoloških razloga malo vjerovatnom.
Moguće je da goriva koja se izvoze iz Burgasa mogu biti direktni reeksport gotovih goriva koja stižu u rafineriju ili dolaze iz manjih bugarskih rafinerija. Ali veliki tržišni udio Lukoila i blizina Burgasa čine to malo vjerovatnim, rekao je on.
– Bez obzira na to da li Burgas na kraju prekrši embargo, njegove akcije potkopavaju duh zabrane – rekao je Кris Lambin, Global Istrage o podacima svjedoka vode, piše Blic.
Čak i ako nijedan od rafinisanih proizvoda koji napuštaju Bugarsku nije porijeklom iz Rusije, Кremlj je i dalje zaradio mnogo novca samo mogućnosti da nastavi da šalje Bugarskoj sirovu naftu. Između 5. februara i 31. oktobra ove godine, Moskva je zaradila 983 miliona evra od takvih pošiljki.
U saopštenju, Lukoil je za Politiko rekao da je “usklađen sa svim zakonima EU i Bugarske” i tvrdi da je “usklađenost sa naftnim kvotama u vezi sa derogacijom takođe pod strogom kontrolom carinskih organa Bugarske”.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu