Ipak, energija i otpor kakav je postojao 1968. danas je nemoguć, jer buntovnike nema ko da inspiriše, organizuje i povede u akciju, a BiH ima i dodatni problem: zarobljena je nacionalnim tenzijama.
Tako aktuelnu situaciju ocenjuju savremenici čuvene ‘68: filozof dr Miodrag Živanović, profesor Univerziteta u Banjaluci i eknomista dr Žarko Papić, direktor Instituta za bolju i humaniju inkluziju u Sarajevu i jedan od vođa studentskih protesta 1968. godine.
Papić: Nije ‘68 ni počela ni završila kozaračkim kolom
Žarko Papić je na današnji dan prije 50 godina bio jedan od studentskih “kolovođa”: predsjednik Akcionog odbora Ekonomskog fakulteta.
Nakon Beograda, početkom juna, studentska pobuna, istina mnogo manjeg intenziteta, zahvatila je i univerzitete u Sarajevu i Zagrebu. Studenti su tražili socijalnu pravdu, jednakost, autonomiju univerziteta, istinsko samoupravljanje i socijalizam, umjesto, kako su tvrdili, „crvene buržoazije“ i karikature marksizma.
Proglasili su svoj “Crveni univerzitet Karl Marks”, zabarikadirali se na fakultetima i protestovali danonoćno do 9. juna, kada je Tito održao čuveni govor u kojem poziva studente da se “vrate učenju” uz maglovita obećanja, koji su mnogi protumačili kao podršku.
Žarko Papić, bivši ministar i diplomata, koji od 1996. živi u Sarajevu i jedan je od najboljih poznavalaca socijalnih prilika u BiH, kaže da smo i danas daleko od ideala ‘68.
Socijalni uslovi su danas mnogo gori, nego 1968. godine, a pobuna je potrebnija nego ikad, ali nažalost nije moguća. Nacionalne tenzije u BiH su toliko zategnute da blokiraju svaku socijalnu inicijativu – ocjenjuje Papić.
Dodaje da nema ni odgovarajućeg subjekta koji bi artikulisao nezadovoljstvo građana.
– Nije ni 1968. pobuna počela 2. juna, niti završila Titovim govorom i kozaračkim kolom sedam dana kasnije. Bio je to proces liberalizacije, koji je usmjeravao Savez studenata. Taj je proces počeo godinu ranije, nizom protesta, između ostalog i protestom protiv rata u Vijetnamu, a trajao je i nakon 1968. godine, kroz debate, izdavanje časopisa i druge vidove aktivizma, sve do 1974. kada je ova organizacija utopljena u Savez socijalističke omladine – objašnjava Papić.
Titovi izaslanici među demonstrantima
Papić podvlači da je Tito u junu 1968. “dobro znao šta se dešava među studentima”, i to prije svega zahvaljujući svojim ljudima od povjerenja.
-Iako je imao na raspolaganju sve moguće tajne i javne službe, on se nije oslanjao samo na njih, nego je preko svojih ljudi nastojao da uvijek bude u toku i da ima informacije sa terena iz prve ruke. Tako je u jeku demonstracija u šest ujutru kod mene na Ekonomski fakultet došao stari bosanski komunista, španski borac i član Savjeta Federacije Vlajko Begović i predstavio se kao „lični specijalni Titov izaslanik“. Prvo me je, kao studentskog vođu, pitao „jeste li vi protiv socijalizma“, na šta sam mu ja odgovorio da je takvo pitanje “za mene uvreda” – priča Papić.
Jedan od ključnih ljudi iz režima koji je već na početku pobune poslat među beogradske studente bio je Veljko Vlahović, predratni studentski vođa, narodni heroj i heroj španskog građanskog rata, ali i dosljedni Titov sljedbenik i jedan od najbližih saradnika.
Živanović: Nisam šezdesetosmaš i ne znam ko je pobijedio
Mada ga mnogi opisiju kao „bundžiju i šezdesetosmaša“, profesor Miodrag Živanović kaže da to nije istina, jer je u junu 1968. bio maturant, a u studente filozofije se „upisao“ tek na jesen, kada je, tvrdi „sve bilo gotovo“. Ipak, utisci su bili svježi, a radoznalost ga je podstakla da se pozabavi tim dešavanjima.
-Taj bunt je bio prvi napad na tadašnji režim sa ljevice, dakle ne sa pozicija nacionalizma, nego izvornog socijalizma. Uostalom, buntovnici su svoj univerzitet zvali Karl Marks, što je bila velika opomena vlastodršcima. Mislim da se i danas, tim povodom, aktuelno pitanje, koje je Lešek Kolakovski postavio sedamdesetih: šta bi bilo kada bi ljevica zaista pobijedila u Evropi – kaže Živanović, aludirajući na aktuelnu situaciju u regionu i EU.
BiH će postati multietnička kad stignu Libijci i Levantinci
Profesor Živanović tvrdi da se 1968. danas ne bi mogla ponoviti, jer je sitacija u cijelom svijetu znatno drugačija nego prije 50 godina.
-Nema više podjele na privatnu i javnu sferu, nove tehnologije su izmijenile način protoka informacija, a što je najvažnije danas nema društvenog poretka koji teži da bude ljudski. Čak se i filozofija izmiče i neće da mijenja svijet, nego se prilagođava moćnijima i podržava staus kvo – ocjenjuje Živanović.
Na kraju dodaje da će pomjena u BiH ipak biti, ali zahvaljujući ekonomiji, a ne filozofiji.
– BiH će konačno postati multietnička, jer ćemo, kad naša omladina ode, uvoziti radnu snagu i stanovništvo iz Libije, Levanta i sa Bliskog Istoka – zaključuje Živanović.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu