Iz našeg ugla

Ognjeni vitez despot Stefan

Jedna od najzanimljivijih ličnosti srpske istorije je svakako despot Stefan Lazarević, ognjeni vitez, još jedan od onih iz naših kraljevskih dinastija za koje se pričalo da imaju zmajske krvi.

Vladimir Đurić Đura
FOTO: GORAN ŠURLAN/RAS SRBIJA

Bio je jedan od osnivača tajnog reda „Vitezovi ognjenog zmaja“. Simbol reda je zmaj sa repom obavijenim oko vrata. Na leđima zmaja, od vrata pa sve do repa, nalazio se crveni krst Svetog Đorđa, dok je čitav simbol bio na srebrnoj pozadini. Zmaj je predstavljao zvijer iz Knjige otkrovenja, dok je crveni krst simbolizovao pobjedu Hrista nad zlim silama. Vladao je velikim teritorijama Srbije i današnje Bosne.

Poslije poraza cara Lazara na Kosovu 1389, njegov sin Stefan Lazarević vladao je srpskom despotijom oko tridesetak godina. Rođen u Kruševcu 1377, bio je poznat i kao Stefan Visoki, svakako spada u grupu najzanimljivijih i najvažnijih srpskih vladara. Vladao je Srbijom kao otomanski vazal sa titulom kneza (1389/1393-1402), a potom kao dvojni ugarski i otomanski vazal sa zvanjem despota (1402-1427). Nakon očeve pogibije u kosovskom boju 1389. godine, Stefan je bio maloljetan, pa je umjesto njega vladala njegova majka i namjesnica Milica.

Ona je učinila Srbiju vazalnom, kako ne bi potpali pod vlast konkurentske dinastije Brankovića. Od početka svoje uprave kao oblasni gospodar 1393. godine, mladi Stefan Lazarević bio je osmanski vazalni feudalac. Na strani Osmanlija sudjelovao je kao vazal u tri bitke za sultana Bajazita I. U Vlaškoj se 1395. godine borio u Bitki na Rovinama, gdje su osmanlijske vojne pretrpjele od rumunskog vojvode Mirčea Starijeg značajne gubitke. U toj borbi poginuli su Marko Mrnjavčević i Konstantin Dejanović.

Sve ovo utrlo je put knezu Stefanu da bude srpski vlastodržac. Godine 1396, kod Nikopolja, teška konjica koju je vodio Stefan Lazarević pobijedila je vojsku Žigmunda Luksemburškog. Međutim, nakon bitke kod Ankare 1402. godine, kada su Tatari porazili tursku i srpsku vojsku, i ubili sultana Bajazida I, Stefan Lazarević se okrenuo evropskim državama, te postao ugarski vazal. Iste godine od vizantijskog cara dobio je titulu despota, čime Srbija postaje despotovina.

Žigmund Luksemburški mu je predao na upravu razrušenu Beogradsku tvrđavu, koju je on obnovio i 1403. godine proglasio svojom prestonicom. Godine 1408. postao je član viteškog reda Zmaja. 1411. godine, nakon rata protiv Bosne, Žigmund mu daje na upravljanje osvojenu Srebrenicu, poznatu po rudnicima srebra. Pošto nije imao djece, 1426. godine na saboru u Srebrenici proglašava sestrića Đurđa Brankovića za svog nasljednika. Umro je 1427. godine kod mjesta Crkvine, zaseoku sela Markovac u opštini Mladenovac u sjevernoj Šumadiji.

Mnogi smatraju da je Stefan periode mira iskoristio za snaženje Srbije u političkom, ekonomskom, kulturnom i vojnom pogledu. On je 1412. godine objavio „Zakonik o rudnicima“, kojim se uređuje život u Novom Brdu, tada najvećem rudniku na Balkanu. Time je pojačao razvoj rudarstva, koje je bilo glavna privredna grana tadašnje Srbije. Na polju arhitekture nastavio se razvoj Moravskog stila, koji je započeo u doba njegovog oca. U periodu od 1407. do 1418. godine podiže manastir Resavu (Manasiju), posljednju monumentalnu zadužbinu srpskog srednjevjekovlja, a Beograd je od porušenog pograničnog gradića pretvorio u modernu utvrđenu evropsku prestonicu, proširivši ga gotovo deset puta. Bio je pokrovitelj umjetnosti i kulture, a i sam je bio pisac. Njegovo najznačajnije djelo je „Slovo ljubve“. U ovom periodu se razvija i bogata prepisivačka djelatnost (takozvana Resavska prepisivačka škola).

Srpska pravoslavna crkva ga je kanonizovala 500 godina nakon njegove smrti, 19. jula 1927, i slavi ga 1. avgusta (19. jula po julijanskom kalendaru) kao svetog Stefana despota Srpskog.

Bio je član društva “Vitezova ognjenog zmaja”, koji je zvanično 1408. osnovao kralj Sigismund. O ovome više pročitati u odličnoj studiji Živojina Andrejića “Drakonofori”. Danas, kada je prava poplava SF filmova i serija sa zmajevima poput aktuelne “Kuće zmaja”, priča o despotu Stefanu i njegovim saborcima zavrijedila bi najmanje jednu. Stefan se u “Vitezovima ognjenog zmaja” našao u društvu s rumunskim vladarom srpskog porijekla Vladom Cepešom, koga su zvali i grof Drakula. Članovi “Ordo Draconis” nosili su dugačke plaštove sa zlatnim krstom. Upravo su ovi neobični plaštovi postali inspiracija za kasnije priče o vampirima, posebno Bremu Stokeru za njegov famozni roman “Drakula”.

Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu