Politička situacija u izvještajnom periodu dala je mješovitu sliku. Spoljno gledano, EU je nastavila da daje zamah za ubrzanu evropsku integraciju zemalja Zapadnog Balkana. Međutim, Bosna i Hercegovina nije u potpunosti iskoristila ovu inicijativu, uglavnom zbog neuspjeha da ispuni sve zahtjeve Plana rasta. Interno, periodom su dominirale pripreme za nedavne lokalne izbore održane 6. oktobra 2024. godine, ali i kontinuirani pokušaji podrivanja Opšteg okvirnog sporazuma za mir. Izvještajni period završen je tužno zbog vanredne situacije u zemlji uzrokovane poplavama i klizištima koja su rezultirala gubitkom dragocjenih života i materijalnom štetom u pet centralnih opština – naveo je Šmit u uvodnom dijelu uz kratki osvrt na izbore i izmjene Izbornog zakona koje je nametnuo.
Dalje je naveo da je “u pogledu reformi i evropskih integracija, u izvještajnom periodu došlo je do neuspjeha politike etničke pripadnosti, što je kulminiralo neusvajanjem Nacrta reformske agende u potpunosti u skladu sa svih 113 zahtjeva Plana rasta.”
– Posljedično, Bosna i Hercegovina je postala jedina zemlja u regionu koja je za sada izostavljena iz Plana rasta Evropske unije, a odgovornost je na domaćim političkim akterima. U međuvremenu, iskazana opredijeljenost vlade ka evropskim integracijama ostaje nepromijenjena. Lokalno vlasništvo nad procesom reformi će na kraju biti ključno za Bosnu i Hercegovinu da napreduje na svom putu ka evropskim integracijama – naveo je Šmit.
Šmit je istakao da opredjeljenje za reformu Ustava BiH za sprovođenje presuda Evropskog suda za ljudska prava u grupi predmeta Sejdić-Finci do sada nije dalo rezultate.
– Političke stranke i vlasti u Bosni i Hercegovini nisu preduzele nikakvu inicijativu u tom pogledu pokazujući malo interesa za djelovanje uprkos ponovljenim pozivima međunarodne zajednice i mene, koji ih pozivamo da sprovedu presude Evropskog suda za ljudska prava u Sejdić-Finci i srodnim predmetima koji se odnose na kompetentnost za kandidovanje na izborima koji zahtijevaju izmjenu ustavom Bosne i Hercegovine u cilju otklanjanja diskriminacije – naveo je Šmit.
On je rekao da je on odgovoran, između ostalog, za održivi razvoj demokratije u Bosni i Hercegovini.
– S tim u vezi, pozvaću u narednom periodu sve zainteresovane strane da pokrenu inicijativu za sprovođenje presuda Evropskog suda za ljudska prava – naveo je Šmit.
Šmit upozorava da vladajuća koalicija u Republici Srpskoj nastavlja da podriva Bosnu i Hercegovinu, autoritet državnih institucija i slabi njihov učinak.
– Istovremeno, i pored nastavka usvajanja neustavnog Izbornog zakona Republike Srpske, važno je napomenuti da su sve političke stranke u Republici Srpskoj odlučile da učestvuju na nedavnim lokalnim izborima u organizaciji Centralne izborne komisije Bosne i Hercegovine – naveo je Šmit.
Šmit navodi i da je usvajanje Rezolucije kojom se 11. jul proglašava “Međunarodnim danom razmišljanja i sjećanja na genocid u Srebrenici 1995. godine” i osuđuje svako negiranje tog događaja i sve radnje koje veličaju osuđene za ratne zločine, zločini protiv čovječnosti.
Podsjetiće Šmit Savjet bezbjednosti UN i da je, uoči glasanja Generalne skupštine UN o Rezoluciji o Srebrenici istog dana, Vlada Republike Srpske usvojila nacrt Sporazuma o “mirnom razdruživanju”.
Nakon usvajanja Rezolucije UN o Srebrenici, navodi Šmit, u Beogradu je 8. juna 2024. godine održana prva Svesrpska skupština “Jedan narod, jedna skupština – Srbija i Srpska” sa ciljem usvajanja Deklaracije o zaštiti nacionalnih i političkih prava i zajednička budućnost srpskog naroda.
– U izvještajnom periodu nastavljeni su i izazovi vladajuće koalicije u Republici Srpskoj institucijama na državnom nivou, posebno Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine, kao i instituciji i mandatu visokog predstavnika. To uključuje prijetnje i huškačku retoriku, ali i radnje kojima se potkopava moj kredibilitet, a time i sposobnost da sprovedem svoj mandat. Ovakvim postupcima se direktno krši Aneks 10 Opšteg okvirnog sporazuma za mir, koji nalaže punu saradnju strana u Sporazumu sa visokim predstavnikom – naveo je Šmit.
Dotakao se i HDZ i njihovih ultimatuma.
– Konkretno, HDZ BiH nastavlja da povezuje i uslovljava svaki dogovor o izmjenama i dopunama Ustava BiH i Izbornog zakona BiH u cilju rješavanja presuda Evropskog suda za ljudska prava u grupi predmeta Sejdić-Finci potrebom da se obezbjedi ravnopravnost tri konstitutivna naroda, u kojima svaki konstitutivni narod predstavljaju ‘legitimni’ predstavnici – naveo je Šmit.
Ponovo je Šmit upozorio na politiku i prijetnje predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika.
– Ova djela prati secesionistička retorika, uglavnom predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika. Predsjednik Republike Srpske je 7. juna 2024. godine, ne iznoseći detalje, rekao da će Republika Srpska održati referendum o otcjepljenju od BiH. On je nastavio da koristi pitanje državne imovine da prijeti secesijom. Dana 7. jula 2024, Dodik je ponovio da Republika Srpska neće oklijevati da proglasi nezavisnost ako međunarodna zajednica nametne zakon o državnoj imovini. Postoji i tendencija opisivanja Republike Srpske kao samostalne države – naveo je Šmit.
Istakao je i namjerne opstrukcije u funkcionisanju Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, a upozorio je i na sve poteze Narodne skupštine Republike Srpske kojim se podriva BiH.
Šmit se dotakao i rezultata američkih sankcija za pojedince i kompanije u Republici Srpskoj koje su povezane sa predsjednikom Republike Srpske Miloradom Dodikom.
– Vlada Republike Srpske se u posljednjih šest mjeseci suočava sa poteškoćama u podizanju kredita sa finansijskih tržišta. Budžetom za 2024. bilo je predviđeno zaduživanje u iznosu od 1,3 milijarde KM, ali je do sredine oktobra uspjelo da se zaduži samo za 425 miliona KM. U izvještajnom periodu nije bilo većeg pomaka u implementaciji Agende 5+2. Nije bilo zakonodavnog rada na državnom nivou kako bi se riješilo veoma sporno pitanja državne imovine. Određene korake koje su preduzeli entiteti, Ustavni sud Bosne i Hercegovine je prvo suspendovao, a potom ukinuo – naveo je Šmit.
U Distriktu Brčko nastavljen je generalno pozitivan trend, navodi Šmit, ali se tempo napretka nije ubrzao.
– Fiskalno vijeće Bosne i Hercegovine u izvještajnom periodu nije održalo nijednu sjednicu i nije usvojilo Globalni okvir fiskalnog bilansa i politike u Bosni i Hercegovini za period 2025-2027, što remeti pripremu Državnog budžeta za 2025. godinu. Novi Zakon o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu BiH i novi Zakon o sudovima Bosne i Hercegovine, koji čine značajan dio klastera vladavine prava među 14 ključnih prioriteta Evropske komisije, nastavljeni su tokom izvještajnog perioda bez ikakvih konačnih rezultata – naveo je Šmit.
On dodaje da postoje brojni dokazi da, ako se njime upravlja na koordinisan način, Opšti okvirni sporazum za mir i evropske integracije su komplementarni i međusobno jačajući, piše Klix.
– Perspektiva evropskih integracija Bosne i Hercegovine do sada je bila moguća na osnovu sigurnih osnova koje je dao Opšti okvirni sporazum za mir, ali je proces integracije u EU taj koji će državu održati na putu trajnog mira i prosperiteta. Bosna i Hercegovina stoji na raskrsnici da iskoristi ili izgubi priliku koja se predstavlja kao kandidatura za EU. Svi politički akteri u Bosni i Hercegovini moraju poštovati Opšti okvirni sporazum za mir, koji ne ostavlja sumnju u suverenitet, teritorijalni integritet i administrativnu strukturu zemlje – naveo je Šmit.