Riječ je projektu “Srbija Srpska”, podijeljenom u tri faze, ukupne vrijednosti 3,2 miliona KM. Planirana je obnova Srpske varoši sa šetalištem, ugostiteljskim i drugim sadržajima. To će biti naša mala Skadarlija, pojasnio je gradski menadžer Bojan Vujinović. On naglašava da je sačuvano 70 odsto fasada i zgrada iz doba Srpske varoši, što je veoma dobro za ovaj projekat.
U sklopu Srpske Varoši, predviđeno je formiranje dva trga, Petra I Karađorđevića i Mitropolita Đorđa Nikolajevića.
Ovaj dio grada, sa Srpskom pravoslavnom crkvom u sredini, izgrađenom 1866. godine, predstavlja jedinstven trag u vremenu, s kraja 19. i početka 20 vijeka. Razvoj Varoši na Savi, smatra istoričar Bojan Vujčić, počinje izgradnjom carskog druma Gradiška – Banjaluka, u periodu naglog uzdizanja trgovačkog sloja i njegove bliske saradnje sa crkvom.
To je vrijeme buđenja nacionalne svijesti i prosvjetiteljske misije. Ova intenzivna saradnja dovodi do osnivanja škola unutar Srpske varoši, ali i van nje, što se značajno reflektuje na obrazovanje djece i omladine, ali i širenje vidika građanskog sloja i građanskih porodica.
U to vrijeme, pritiska i teškog života naše crkve, kaže Gojko Slijepčević, arhijerejski namjesnik u Gradiški, mitropolit Georgije Nikolajević je načinio veliko djelo i ličnu ušteđevinu utrošio za gradnju Srpske crkvenoškolske opštine koja je završena 1894. godine.
– Zaslugom Crkve i Gradske uprave, velikim zalaganjem Zavičajnog muzeja, ispravili smo istorijsku nepravdu prema zadužbinaru, obnovili natpis skriven više od 70 godina – rekao je za Srpskainfo namjesnik Gojko Slijepčević. U blizini je takođe zadužbina Stojke i Đorđa Kovačevića, koji su prije stotinu godina, kako reče profesorka Radana Stanišljević, svome gradu ostavili spomenik, ne za sebe nego za one koji su htjeli da uče, a nisu imali uslova.
– Kovačevići su zgradu, pod čijim svodom je nekada bio dom za ratnu siročad, a sada „Prosveta“, Narodna biblioteka i Crveni krst, namijenili djeci sa sela koja su ovdje stanovala, i školovala se. Sada je to simbol darivanja i brige za generacije spremne da uče, vrednuju i pamte svoje dobročinitelje – podsjeća profesorka Stanišljević, uvjerena da su Stojka i Đorđo pokazali veliko srce i humano lice, koje se i sada prepoznaje, mnogo godina poslije njihove smrti.
– Tražeći trag u vremenu, vraćajući se velikim, ali nesigurnim korakom unazad, u potrazi za pisanim tragovima o tome šta su naši preci ostavili kulturi našeg grada, a mi zbog brzog hoda nismo ni primjećivali, dokučujemo grandiozna djela. Ovdje je postojala plejada plemenitih ljudi koji su život obilježili zadužbinama, legatima, uspomenama… – kazala je profesorka Stanišljević, podsjetivši da su prije stotinu godina, trgovci, profesori, rodoljubi, obrazovani i imućni Gradiščani u neočekivanom, ali snažnom zamahu između dva svjetska rata, zavještali ovom gradu stubove na kojima i sada počiva.
Sokolski dom u Gradiški takođe je pripadao Srpskoj varoši. Akademik i istoričar umjetnosti Gojko Subotić, porijeklom iz Gradiške kaže da je ovaj objekat, izgrađen tridesetih godina prošlog vijeka, i da je bio okupljalište mladih koji su razvijali duhovne vrijednosti, s naglašenom prosvjetiteljskom misijom. Postojali su nadaleko čuveni sokolski sletovi temeljeni na vrijednostima zadužbinarstva, humanizma i solidarnosti. Inače, Sokolski dom građen je dobrovoljnim prilozima mještana.
Srpska inteligencija
Tadašnju srpsku inteligenciju u Srpskoj varoši činile su porodice Čubrilović, Vidović, Subotić, Malić, Brković, Davidović, te mnoge druge. Iz Srpske Varoši u Gradiški potiču Staka, Vaso, Veljko, Branko i Jovo Čubrilović, Vaso Vidović, Ljubica Stefanović Lazić, proto Dušan Subotić , dr Jovo, Simo i Vladimir Malić, Mitropolit Dionizije Petrović, učitelj Кosta Davidović, dr Mirko Subotić… Idejno rješenje uradio je arhitekta Mladen Kovjanić.
TV serijal o Srpskoj varoši
U Gradiški je počelo snimanje TV serijala od tri epizode o Srpskoj varoši. Prvi kadrovi nastali su u kultnoj gostioni “Kosta bar” otvorenoj 1909. godine. Tu je, prema pričanju praunuka čuvenog Koste Davidovića, svraćao i Nikola Pašić, predsjednik Vlade Kraljevine Jugoslavije, zajedno sa srpskom elitom tog doba.
– Želja nam je da snimimo serijal o znamenitim ličnostima i porodicama, koje su nekada živjele u Srpskoj Varoši a čiji je ideal bio obrazovanje – izjavio je Bojan Vujinović.
Poslije Gradiške, snimanje će biti nastavljeno u Beogradu a potom Banjaluci. Narator je Zlatan Vidović, glumac iz Gradiške.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu