Tradicija novogodišnjih dočeka na našim prostorima traje manje od jednog vijeka, a oficijelni državni praznik u socijalističkoj Jugoslaviji Nova godina je postala tek 1955. godine.
Prije tačno sto godina, 1919, novouspostavljena Kraljevina SHS, preteča prve Jugoslavije, prihvatila je novi kalendar, ovaj po kojem i danas računamo vrijeme.
Tek desetak godina kasnije u Banjaluci, a potom i u drugim gradovima na prostoru današnje Republike Srpske, novogodišnja veselja postaju masovna.
Istina, u naše krajeve, u kojima su do tada, kako svjedoče istoričari, proslavljani samo vjerski praznici, Božić i Bajram, novogodišnje jelke su stigle nešto ranije dolaskom austrougarske okupacione vlasti, ali su kićene jedino u domovima oficira i činovnika, doseljenih iz drugih djelova monarhije.
Gradski krem je u Banjaluci nove godine dvadesetih i tridesetih godina prošlog vijeka dočekivao u hotelima “Palas” i “Bosna”, koji su jedini imali “električno osvjetljenje”. Muzičari su pjevali uglavnom sevdalinke, uz poneki šlager i valcer. Nešto opuštenije je bilo u oficirskim i radničkim domovima, gdje je svako slavio u društvu kojem pripada.
“Vrbaske novine” slikovito su opisale atmosferu dočeka nove 1935. u glamuroznom hotelu “Palas”, gdje je “šuštala svila”, a pogledi muškaraca zastajali na “golim damskim ramenima”.
Tridesetih su u modu ušle i novogodišnje čestitke u novinama. Trgovci i fabrikatni su javno čestitali svjim poslovnim partnerima i mušterijama.
U doba socijalističke Jugoslavije Nova godina je dobila novi zamah, kao zajednički praznik svih naroda i narodnosti, a Djed Mraz je definitivno potisnuo u zaborav “reakcionarnog” Svetog Nikolu i Božić Batu. Pričalo se da je Djed Mraz, ustvari, brat Svetog Nikole, koji je “otišao u partizane”. Službeno, Nova godina je proglašena za državni praznik tek 1955. godine.
Dolaskom televizije, krajem šezdesetih godina prošlog vijeka, jedna od najprivlačnijih tema postala je “kako je drug Tito dočekao Novu godinu”. Dok je radnička klasa novogodišnju noć slavila u svojim kućama, Tito je sa drugaricom Jovankom plesao na Brdu kod Kranja, u Karađorđevu, na Brionima…
Kućne proslave su podrazumijevale brdo hrane, nezaobilaznu sarmu i pečenje, uz koje su se takođe slušali šlageri i sevdalinke, ali sa gramofona.
Bilo je i kafanskih slavlja, nije da nije, ali se u lokalima okupljao malo imućniji svijet. Jedna od atrakcija bila je novogodišnja lutrija, u kojoj je glavna nagrada bila – pečeno prase.
Kraj osamdesetih i devedesete donijele su i novine u novogodišnjim dočecima. Prvo u Srbiji, a potom i drugim srpskim krajevima obnovljena je tradicija Srpske Nove godine, koja se slavi 13. januara, po starom kalendaru. Vaskrs nekad zabranjenog praznika za jedne je bio vid otpora, za druge tek još jedna prilika da se dobro zabave.
Istovremeno, prvo u Beogradu, a potom i u drugim većim gradovima i turističkim centrima, po ugledu na evropske metropole, uvodi se proslava na otvorenom, na trgovima i gradskim ulicama, uz nastup estradnih zvijezda, masovnu žurku i vatomet.
Jednu od najdužih tradicija ovakve proslave ima crnogorska prestolnica turizma Budva, gdje se ove godine doček pod zidinama Starog grada organizuje jubilarni 20. put. Novogodišnje slavlje u Budvi ove godine će trajati rekordnih pet dana i noći.
Doček za odabrane drugove u Domu JNA
Od 1974. kada je otvoren, pa sve do početka devedesetih, odabrani socijalsitički funkcioneri nove godine su proslavljali u Domu JNA, zdanju u kojem se danas nalazi Narodna skupštine RS.
Veselje su počinjali uz tango i valcer, a završavali pred zoru kozaračkim kolom. Živko Radišić, penzionisani političar, ranije je za EuroBlic ispričao da je sa suprugom Sekom 16 godina za redom Novu dočekao u Domu JNA.
– Iako se danas drugačije priča, te su proslave bile skromne i nisu bile zatvorenog tipa. Svako je mogao kupiti kartu, ako je na vrijeme rezerviše – rekao je Radišić.
Ljubim ruke, gospođo banice!
Od 1929. godine do Drugog svjetskog rata, kada je Banjaluka bila sjedište jedne od devet banovina Kraljevine Jugoslavije, ban i njegova supruga su bili predvodnici gradske elite. U to vrijeme prvu damu Vrbaske banovine su djeca pozdravljala sa “ljubim ruke, gospođo banice”, a dame su budno motrile njen, što bi se danas reklo, stajling. Priča se da je najelegantnija među banicama bila Nada Lazarević, a najomiljenija Desanka Milosavljević.
Naravno, balovi koje su one priređivale bili su društveni događaji najvišeg ranga, a slaviti Novu godinu u društva bana i banice mogli su samo najugledniji. Novine su to, naravno, pratile, pa je tako ostalo zabilježeno da je novu 1934. gradski krem, na čelu sa banom Svetislavom – Tisom Milosavljevićem i banicom Desankom slavio u Narodnom pozorištu.
Igranka, koja je nakon oficijelnog programa počela kraljevim kolom, potrajala je do zore.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu