Nije ovo prvi politički salto Milorada Dodika, ko se još sjeća da je on značajnu političku ulogu, a potom i vlast, dobio vodeći antiratnu, pomirilačku i umjerenu politiku, pa čak i bio jedina opozicija nacionalističkom SDS-u koji je vodio Republiku Srpsku u ratu. Vremenom je postao sve suprotno od onoga što je bio na počecima svog političkog proboja, ali za tu transformaciju bilo je potrebno daleko više vremena.
Berns, koji je prvi diplomata na čelu Centralne obavještajne agencije SAD, (a ona je, prema nekim mišljenjima, najmoćnije svjetska obavještajna firma), izgleda da je uspio da iskoristi svoje diplomatske vještine i da, bar na neko vrijeme, umiri Dodika, čije su pretnje secesijom, kao posljedica sporenja sa političkim Sarajevom, ali i nekim stranim predstavnicima, poput ambasadora SAD u Sarajevu Majkla Marfija, bile stalni izvor regionalnih tenzija. Poslije Sarajeva, Berns je došao u Beograd.
Samu informaciju da je čelnik CIA dolazi u Srbiji, nije najavio niko iz vlasti. Na sajtovima Predsjedništva i Vlade Srbije nije bilo zvaničnih najava susreta sa američkim zvaničnikom.
Dodik kao tema
Neočekivana Bernsova posjeta, a on je prvi šef CIA koji je došao na Balkan još od 2016, bila je, kako tvrdi neimenovani američki zvaničnik za Radio Slobodna Evropa, imala je za cilj, između ostalog, i da se razgovara o Dodiku i njegovoj “zabrinjavajućoj secesionističkoj retorici i djelovanju”.
Berns se u Sarajevu sreo sa kolegama obavještajcima (direktor OBA Almir Džuvo), članovima Predsjedništva BiH u kom su Željka Cvijanović (predstavnik srpskog naroda), Denis Bećirović (bošnjački) i Željko Komšić (hrvatski), kao i sa ministrom spoljnih poslova Elmedinom Konakovićem.
Priličan muk vladao je u Sarajevu u vezi sa onim o čemu se govorilo, a nije se oglasila ni Željka Cvijanović (koja je na listi američkih sankcija). O sastanku je govorio Konaković, koji je rekao da se razgovaralo o “procesima u BiH, važnosti NATO i evropskih integracija, kao i onome što BiH ubrzava i usporava”. On je obznanio i do tada nepoznatu činjenicu da poslije Sarajeva, Berns ide u Beograd, komentarišući da je to “indikator da SAD stanje na zapadnom Balkanu posmatraju u celini”.
– I nama je važno da se smiri dijalog između Srbije i Kosova, da se smire neka žarišta, da se okrenemo ekonomiji i budućnosti ove regije, a ne stalnim nadmetanjima i nadvikivanjima oko istorijskih činjenica. Sigurno je da američko prisustvo ide u tom pravcu stabilizacije odnosa u regiji i okretanja na ono što je građanima najbitnije – rekao je Konaković.
Član Predsjedništva BiH Denis Bećirović rekao je kako se Bernsu zahvalio “na pomoći SAD u izgradnji demokratske i multietničke BiH” i da mu je “ukazao na opasnu antidejtonsku politiku rukovodstva Republike Srpske, koja ugrožava mir i sigurnost u državi i regiji”, dodajući da se radi o “potvrdi snažne podrške SAD nezavisnosti, suverenitetu i teritorijalnom integritetu BiH”.
Dan kasnije, kad je Berns već bio u Beogradu, oglasio se Dodik. On je rekao da je “borba protiv terorizma obaveza cjelokupnog slobodnog svijeta” i da je u tom kontekstu “značajna posjeta direktora CIA Vilijama Bernsa Bosni i Hercegovini“. Dodik je rekao da je “Republika Srpska posvećena toj borbi i da pozdravlja svaku saradnju u toj oblasti”.
– Republika Srpska nikada nije sporila suverenitet i teritorijalni integritet BiH shodno Dejtonskom sporazumu i secesija nikada nije bila naša politika. Ali Republika Srpska ima pravo na političku borbu za svoj status, shodno slovu Dejtonskog sporazuma – napisao je Dodik na platformi Iks.
On je podsetio da je BiH zajednica dva ravnopravna entiteta i tri konstitutivna naroda i da s toga ohrabruje stav Bernsa da je odgovornost za funkcionisanje zemlje na svim etničkim zajednicama.
Balkan kao moguće žarište
Predrag Petrović, direktor istraživanja Beogradskog centra za bezbjednosnu politiku, kaže za NIN da posjeta direktora CIA svakako jeste neobična.
– Radi se o prvom čoveku najmoćnije obavještajne službe na svijetu, a pritom Balkan nije spoljnopolitički prioritet Sjedinjenih Američkih Država, već su to Ukrajina, Bliski istok i Kina. Ali Balkan je identifikovan kao moguće žarište i to je američka obavještajna zajednica učinila u svojoj redovnoj godišnjoj procjeni prijetnji za 2024. – kaže za NIN Predrag Petrović, direktor istraživanja Beogradskog centra za bezbjednosnu politiku.
On objašnjava da su u odjeljku za Balkan kao dva moguća krizna žarišta identifikovani BiH, konkretno Milorad Dodik i njegove prijetnje otcepljenjem, što bi moglo da izazove reakciju druge strane i odvede u sukobe, dok je druga tačka Kosovo, vjerovatno zbog slučaja Banjska.
– U tom svjetlu treba i tumačiti ovu posjetu direktora CIA, da se zapravo radi o jednom poslu – pokušaju disciplinovanja svih mogućih aktera, čije akcije i odluke mogu da dovedu do eskalacije, do konflikta i do destabilizacije Balkana, jer Americi još jedno novo žarište apsolutno nije potrebna – kaže Petrović.
Petrović smatra da je glavni cilj Bernsove posjete regionu da ne dođe do veće destabilizacije, ali i da se spriječi da drugi akteri, a prije svega Rusija, ne iskoriste animozitete u regionu i ne uvedu ga u neki ozbiljniji sukob, prije svega oružani, što bi odvuklo i pažnju i resurse SAD sa njihovih prioritetnih geopolitičkih tačaka.
Američki “teškaš”
Neuobičajena diplomatska aktivnost glavnog američkog obavještajca, ipak, nije nešto što mu je strano. Radi se o američkom geopolitičkom “teškašu”, koji je, između ostalog, bio ambasador u Moskvi, pomoćnik državnog sekretara, član je predsjedničkog kabineta Bele kuće i smatra se jednom od centralnih figura administracije predsednika SAD Džoa Bajdena.
Kao diplomata i obavještajac, bio je važan element administracija šest američkih predsjednika iz obe stranke tokom četiri decenije aktivnosti. U diplomatsku penziju je otišao prije 10 godina, a 2021. je u Senatu SAD jednoglasno odobrena njegova nominacija za direktora CIA.
Američki novinari nazivali su ga i “tajnim diplomatskim oružjem”, budući da je i kao diplomata, ali i kao direktor CIA, bio zadužen za neke od najkomplikovanijih razgovora. Tako je velikim dijelom zaslužan za dogovor sa Iranom o nuklearnom programu, razgovore sa talibanima o povlačenju SAD iz Avganistana, neposredno pred rusku invaziju na Ukrajinu u Moskvi se sastao sa “glavnim ruskim obavještajcem” Nikolajem Patruševim kome je prenio upozorenje šta će se dogoditi ukoliko počne vojna intervencija, potom se tokom rata sastajao i sa ukrajinskim i sa ruskim zvaničnicima, učestvovao je u tajnim razgovorima Vašingtona i Pekinga koji su doveli do relaksiranja odnosa dve zemlje…
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu