Međutim, takođe, se navodi da se Šmit zbog te odluke našao na udaru kritika iz EU.
U tekstu se objašnjava da je Šmit ove sedmice uveo reformu koja ima za cilj otežati izborne prevare i osigurati transparentnost, na primjer na predstojećim lokalnim izborima na jesen. Šmit je već u decembru pozvao koalicionu vladu da ovaj “paket integriteta” uvede u parlament na demokratski način.
Ističe se da su neke stranke, “posebno hrvatski nacionalistički HDZ”, radile protiv toga.
Navodi se da je ovaj put kritika na Šmitov račun došla i iz EU, koja je dugo bila u konkurenciji s Kabinetom Šmita. Naime, u saopštenju delegacije EU u Sarajevu navedeno je da Šmit svoja ovlaštenja treba koristiti samo kao posljednje sredstvo “protiv nepopravljivih nezakonitih radnji”. Takođe, je naglašeno da je sveobuhvatan međunarodni nadzor “nespojiv” sa evropskom budućnošću BiH i da se očekuje od svih uključenih strana da se ponašaju odgovorno i “pokažu suzdržanost u narednom periodu”.
Novinarka Adelheid Volfl smatra da “ovo treba tumačiti kao molbu Šmita da ne koristi tako često svoja ovlaštenja”.
Ona prenosi komentar stručnjaka za BiH Bode Vebere iz Savjeta za politiku demokratizacije, koji smatra da EU želi i dalje zatvarati oči kada su u pitanju stvarni zahtjevi HDZ – odnosno “etnoteritorijalna podjela države”.
Navodi da je zapravo HDZ izgubio “sredstvo za pritisak” uslijed Šmitove odluke, te da je ta stranka samo bila voljna pristati na paket integriteta ako se sprovedu i njeni vlastiti zakonski prijedlozi.
Dalje navodi da postoje i brojne pristalice Šmitove reforme, a to su prije svega “one političke snage u zemlji koje bi željele da se prevare i manipulacije na izborima u budućnosti više ne dešavaju tako često, kao i SAD i države EU Njemačka i Holandija“. Ove dvije države bile su kritične i kada je u pitanju podrška početku pristupnih pregovora EU za BiH. Naime, i Berlin i Hag su istakli da je bilo malo stvarnog napretka u reformama, ali su se na kraju složili.
Promjena stava o Šmitu
Ono što je posebno zanimljivo je, kako piše Volfl, bila promjena stava HDZ, koji je prije samo nekoliko mjeseci pozdravljao Šmitove aktivnosti. Naime, ona navodi da je lider HDZ Dragan Čoviće kritikovao Šmita, iako je Šmit 2022. godine “na zahtjev HDZ sproveo vrlo kontroverznu izbornu reformu”.
Volfl ističe da je HDZ posljednjih godina stekao ogroman uticaj u mnogim evropskim i međunarodnim organizacijama, posebno preko sestrinske stranke u Hrvatskoj, te da “uspješno lobira za njihove interese”.
Međutim, ona ističe da ti ciljevi idu “na štetu državnim interesima BiH”.
– HDZ se oštro protivi nediskriminatornoj državi za sve građane – osnovnom preduslovu za ulazak u EU – jer više ne bi imao toliku moć veta u takvoj građanskoj državnoj strukturi – smatra ona.
Zatim navodi da je u “revolucionarnoj” presudi prošlog ljeta Evropski sud za ljudska prava (ESLJP) presudio da je apelant Slaven Kovačević opravdano tvrdio da je diskriminisan zbog postojećeg izbornog zakona u zemlji.
– Ali umjesto da sprovede presudu Kovačević i pet drugih presuda Evropskog suda za ljudska prava o postojećoj diskriminaciji i “evropeizaciji” ustava, predsjedavajuća Savjeta ministara BiH Borjana Krišto, političarka HDZ, uspješno je preduzela nešto protiv presude u slučaju Kovačević – navodi ona, te dodaje da ESLJP trenutno preispituje presudu u Velikom savjetu.
Navodi se da je Der Standard generalnoj sekretarki Savjeta Evrope Mariji Pejčinović Burić, takođe, bivšoj političarki HDZ, postavio mnoga pitanja o slučaju Kovačević. Međutim, ona nije odgovorila na većinu tih pitanja.
Tek u odgovoru na pitanje Maksa Luksa, koji sjedi u njemačkom Bundestagu i Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope, Pejčinović Burić je napisala: “Kao generalni sekretar, nemam nikakvu ulogu u praćenju izvršenje presuda”.
– Izuzetno je zabrinjavajuće što generalni sekretar ove važne institucije, koja se zalaže za veću transparentnost na nivou vlasti i slobodu štampe u svojim državama članicama, u početku ne odgovara na novinarske upite, a zatim neadekvatno odgovara i konačno samo zbog angažmana jednog člana kasno odgovara ne baveći se svim aspektima pitanja. Ovo je u suprotnosti sa standardima koje je Savjet Evrope postavilo za sebe – rekao je Luks.
Slučaj Kovačević
U tekstu se ističe da presuda u slučaju Kovačević izaziva veliko interesovanje pravnih stručnjaka, jer ako bi se implementovala, ustav bi morao doživjeti dalekosežne promjene.
– Sadašnji ustav zasnovan je na Dejtonskom mirovnom sporazumu iz 1995. godine, koji je ojačao etničke nacionaliste koji su željeli podijeliti i uništiti državu BiH tokom ratnih godina. Zato sadašnji ustav prvenstveno koristi interesima ovih nacionalista koji žele da nastave da potkopavaju, a ponekad i uništavaju državu – navodi se.
Ustavni stručnjak iz Graca Jozef Marko u tekstu za “verfassungsblog.de” piše da se nada da će Veliki savjet ESLJP “donijeti revolucionarnu presudu u slučaju Kovačević koji poziva na ustavne reforme neophodne za evropske integracije“.
Istorijska poređenja
Marko smatra da su argumenti sudije koji je glasao protiv većinske odluke pobijeni postojećim presudama. On se, na primjer, poziva na presudu “Mathieu-Mohin” i “Clerfayt” protiv Belgije iz 1987. godine i presudu u predmetu “Aziz” protiv Kipra iz 2004. godine.
Markov zaključak je da je ESLJP je postavio iste kriterijume za sudsko preispitivanje izbornih prava u belgijskom i kiparskom slučaju u BiH slučaju. On navodi da je to i potvrđeno u predmetu “Riza” protiv Bugarske iz 2016. i slučaju “Bakirdzi” i “E.C.” protiv Mađarske od 2023. Godine je to i potvrđeno.
– To znači da je sudska praksa Evropske konvencije o ljudskim pravima već uspostavljena izvan granica BiH, prema kojoj “svaki građanin” treba da ima nediskriminatorski uticaj na sastav zakonodavstva – zaključuje Volfl.
Marko ukazuje i na suštinske probleme sa ustavom u BiH, koji daje prednost nacionalistima. On ističe da akademske studije o izbornom sistemu BiH pokazuju da nema šanse da multietničke stranke postanu dovoljno jake da mogu “razbiti monoetnički kartel moći“, prenosi N1.
– Ono što je u ovom kontekstu zanimljivo je da ni EU, ni Šmit, ni pojedine države EU nisu efikasno i kredibilno posvećene sprovođenu svih šest presuda ESLJP, iako je to neophodno za evropeizaciju države i iako zadobija povjerenje građana bi enormno ojačalo građane u demokratiji i vladavini prava – navodi se na kraju.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu