Kako ističu u opsežnoj analizi, integraciju Zapadnog Balkana u EU treba shvatiti kao dobitnu za sve. Međutim, mnogi razumiju jedino zašto je članstvo u EU značajno za zemlje u ovom regionu, ali ne razumiju zašto bi proširenje bilo dobro za EU i njene članice. To je grupa autora pokušala da objasni u navedenoj analizi na sajtu Europesfutures.eu.
– Prvo, integracija Zapadnog Balkana u EU može jednom za svagda riješiti hronična pitanja koja izazivaju nestabilnost u regionu i Evropi, a koja Kremlj podstiče za svoje potrebe. Ako se ta pitanja ne riješe, to će stvoriti nove probleme za EU i to u regionu koji ona u potpunosti okružuje – stoji u analizi.
Lideri zemalja članica EU svakako su svjesni veze između rata u Ukrajini i imperativa geopolitičkog obezbjeđenja Zapadnog Balkana.
Otkloniti anti-EU narativ
To nije jedini razlog za proširenje EU.
Suočena sa tekućim ratom za osvajanje teritorija u Ukrajini i otuda sveopštim napadom na evropski bezbjednosni poredak, u strateškom je interesu EU da učvrsti sve zemlje istomišljenike tako što će se pridržavati njene vizije sistema zasnovanog na pravilima.
– Proces proširenja se može iskoristiti za pronalaženje rješenja dok EU nastoji da se reformiše i prilagodi se situaciji poslije rata u Ukrajini, Bregzita, pandemije kovida i tako dalje – ocjenjuju dalje.
Takođe, EU treba da “obnovi političku volju u pogledu Zapadnog Balkana, Ukrajine, Moldavije i Gruzije kao mehanizam samoodbrane”.
– Preduzimanje konkretnih koraka da se ovim zemljama pokaže da su one isto toliko dio zajedničkog evropskog doma kao što su Portugal i Poljska, može pomoći u otklanjanju anti-EU narativa, razočaranja i budućih frustracija – smatraju autori.
Kako navode, u interesu je EU da revitalizuje proces proširenja jer je Zapadni Balkan ključni element evropske bezbjednosti.
– Zahvaljujući geografiji, stabilnost, bezbjednost i demokratska otpornost Zapadnog Balkana neraskidivo su povezani sa stabilnošću, bezbjednošću i demokratskom otpornošću same EU. Suočena sa ratom u Ukrajini i sveopštim napadom na evropski bezbjednosni poredak, u strateškom je interesu EU da učvrsti sve bliske zemlje tako što će se pridržavati evropske vizije sistema zasnovanog na pravilima.
Jadranske luke kao alternativa
– Važnost jadranskih luka je podvučena blokadom Odese i drugih luka u Crnom moru, dok se svi borimo da identifikujemo alternativne izvozne rute kroz Crno more, Baltik i Jadran. Potencijal za uvoz LNG preko istih ulaznih tačaka je podjednako značajan s obzirom na neposrednu diverzifikaciju daleko od Rusije – navodi se.
Dok zemlje članice EU procenjuju ove opcije, ne mogu sebi priuštiti da prepuste kontrolu nad strateškom infrastrukturom Kini, Rusiji ili zalivskim državama, niti treba da dopuste Turskoj odriješene ruke u velikim infrastrukturnim projektima na Zapadnom Balkanu, dodaje se.
– Jednostavno rečeno, svaka vizija i planiranje strateške autonomije EU i evropskog suvereniteta biće ozbiljno narušeni ako taj ključni za evropsku bezbjednost prostor Zapadnog Balkana ostane u geopolitičkom hvatanju. Za EU je od suštinskog značaja da drži geopolitičke konkurente ili protivnike van regiona, odnosno, da citiramo predsjednika Makrona, “u srcu Evrope”. Ali integracija EU i zapadnog Balkana može takođe djelovati kao katalizator za unutrašnje reforme same Unije.-
Prijetnju pretvoriti u priliku
Proširenje više nije izazov za reformu EU kao što se nekada predstavljalo. Umjesto toga, revitalizacija procesa proširenja će državama članicama pružiti priliku bez presedana za dalekosežne reforme unutar EU. Francuska, Njemačka i druge države članice EU koje se zalažu za reformu imaju pravo da uočenu “prijetnju proširenja” pretvore u “priliku za reformu”. Oni mogu da iskoriste pitanje perspektive članstva da se suprotstave neliberalnim i antireformskim snagama unutar EU, navodi se.
– Dugogodišnja ideja da EU ne bi trebalo da “uvozi probleme” u Uniju putem proširenja takođe treba da se posmatra kao zastarjela. Neliberalne klijentske države na Zapadnom Balkanu će potkopati evropsku bezbjednost čak i ako ostanu van EU. Jednostavno rečeno, dobre komšije su dobre komšije. Ako ostanu van EU, zemlje Zapadnog Balkana pod uticajem neliberalnih ideja i prijatelja protivnika EU, kako unutar EU tako i van nje, učiniće Evropu manje sigurnim i manje progresivnim mjestom.
Strateška autonomija i globalna uloga
EU to može učiniti samo pokretanjem zaustavljenog procesa pristupanja zemalja Zapadnog Balkana, piše ovaj portal.
– Ako EU ne može da obezbjedi zemlje koje u potpunosti okružuje, nikada neće postići ni stratešku autonomiju niti uspjeti da odigra globalnu ulogu. Zapadni Balkan je slagalica koja nedostaje u evropskoj puzli za stvaranje integrisanog i koherentnog geopolitičkog prostora. Nadolazeću energetsku, prehrambenu i trgovinsku krizu EU ne može riješiti izolovano od svojih regionalnih partnera. Jačanje međusobne povezanosti na svaki način, od izgradnje cjevovoda do poboljšanja transportne infrastrukture, postalo je vitalno ne samo za zemlje Zapadnog Balkana, već i za EU – analizira sajt “Budućnost Evrope”.
I na ovom portalu podvlače da je kredibilitet sadašnjeg procesa proširenja EU na istorijskom minimumu.
– Dosadašnji teorijski proces zasnovan na zaslugama više ne nagrađuje reformatore. Ozbiljna akcija EU protiv nazadovanja demokratije na Balkanu izostaje iz političkih razloga. Umjesto toga, proces EU integracija je često talac veta pojedinačnih država članica koji nemaju nikakve veze sa proklamovanim ekonomskim i demokratskim uslovima ulaska u uniju. To zauzvrat znači da postaje gotovo nemoguće postići konsenzus između 27 članica EU. Blokiranje Bugarske da Sjeverna Makedonija otpočne pregovore o pridruživanju je primjer za to – podsjeća “Budućnost Evrope”.
Privlačnost EU u “slobodnom padu”, dalje posljedice na vidiku
Upravo u ime demokratskih uslova, na koje je pozvao francuski predsjednik Emanuel Makron, EU je modifikovala metodologiju pristupanja kako bi proces učinila kredibilnijim, dinamičnijim i predvidljivijim. Tri godine kasnije, međutim, vizija predsjednika Makrona za Zapadni Balkan operacionalizovana u novoj metodologiji, tek treba da se pokrene, a moć privlačnosti EU je u slobodnom padu.
– Već godinama izvještaji Evropske komisije koji prate napredak reformi na Zapadnom Balkanu jasno pokazuju da su Albanija i Sjeverna Makedonija spremne da otvore pregovore o pridruživanju. Kontinuirana odlaganja rizikuju stvaranje konkurentnih vizija za budućnost. Konkurenti EU u regionu pružaju alternativne izvore finansiranja, a sa njima dolaze i alternativne geopolitičke vizije – ocjenjuju na ovom sajtu.
Izgubljeni kredibilitet EU na Zapadnom Balkanu ima posljedice i za Ukrajinu, Gruziju i Moldaviju. Kredibilitet posvećenosti EU evropskim težnjama ovih novih kandidata zavisiće u potpunosti od sposobnosti procesa proširenja da pruži opipljive rezultate za one koji su već godinama radili na tome, navode.
– Zaista, zemljama Zapadnog Balkana je obećana “evropska perspektiva” još 2000. godine. “Implementirajte svoje reforme i pridružićete se” bio je dogovor. Dakle, i Ukrajinci, Gruzini i Moldavci se suočavaju sa razočaranjem u EU osim ako se brzo ne udahne život procesu za Zapadni Balkan.
Vrijeme je za akciju
Demokratija i evropske vrijednosti su prijetnja neliberalima i autokratama. Priroda se gnuša vakuuma; ako ga stvore progresivni i liberalni Evropljani, onda su upravljanje, geopolitika, bezbjednost i odbrana prostori koje će zauzeti neliberalni Evropljani i neprijatelji i konkurenti EU, stoji u analizi.
– Ova borba je već godinama uveliko u toku na Zapadnom Balkanu. Osnaživanjem demokratskih reformi, olakšavanjem usklađivanja spoljne i bezbjednosne politike, pretvaranjem ideje da su zemlje Zapadnog Balkana dobrodošle kao nove države članice, EU će isisati kiseonik iz konkurentskih i zloćudnih neliberalnih uticaja, piše Blic.
“Sada je vreme za akciju”, zaključuje grupa autora sa Balkana.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu