Magazin

Magična moć minerala, biljaka i moderne medicine (100): Kako zaustaviti vrijeme i biti zdrav

Starenje zaokupljuje čovjeka od pamtivijeka, svjesnog neumoljivog propadanja tijela i uma.

FOTO: ZORAN ILIĆ/RINGIER

Uprkos velikom interesovanju, bezbrojnim istraživanjima i terapijskim pokušajima, starenje je još pod velom tajne.

Ljudske ćelije imaju hromozome, nosioce genetskih karakteristika. Jedan dio hromozoma je naslijeđen od majke, drugi od oca. Na krajevima ove strukture nalaze se telomere, poput plastičnog završetka na pertlama, koji ne dozvoljava da se pertla raspadne. Telomera je jedini pravi stabilizator hromozoma.

Telomera je unutarćelijski časovnik koji nam govori o realnoj biološkoj starosti ćelija, kao i o tome koliko dobro funkcionišu ćelije u našem organizmu.

Aleksej Olovnikov je 1973. godine izneo hipotezu o povezanosti između telomere i kancera.

Godine 1984. otkriven je enzim telomeraza, a 2009. Elizabet Blekbern, Kerol Grajder i saradnici dobili su Nobelovu nagradu iz medicine i fiziologije za izučavanje ove tematike.

Danas postoji više od 10.000 objavljenih studija i prvi put se čini da je klupko misterije starenja počelo da se odmotava.

Da li je telomeraza „enzim besmrtnosti”?

Definicija enzima telomeraze je sljedeća – to je biološki katalizator u biohemijskim reakcijama; on utiče na brzinu reakcije unutar ćelija. Telomeraza aktivno „učvršćuje” telomeru i usporava njeno osipanje.

Naime, ćelije se ukupno dijele između 48 i 54 puta u životu čovjeka. Kad se skrati posljednji put, telomera nestaje i nastupa smrt ćelije, a zatim i cijelog organizma.

Dužina telomere nam ukazuje na stepen vitalnosti.

Skraćivanje telomera dovodi do promjena na genu, što ima za posljedicu starenje, odnosno propadanje ćelije.

Duža telomera u starijoj životnoj dobi ukazuje na veću vitalnost i zdravije starenje.

Brzina reparacije DNK u ćeliji potpuno je individualna i zavisi od brojnih faktora. Pri većim oštećenjima DNK (metabolička aktivnost, UV zračenje, radijacija i drugo) može doći do gubitka sposobnosti za pravilnu popravku, tako da bi sudbina ćelije mogla da bude različita:

– starenje (trajno stanje mirovanja),

– mod programirane smrti (apoptoza) ili

– bujanje, odnosno nekontrolisana deoba (kancer).

Ćelije imunog sistema i kože češće se i brže dijele, pa su podložnije ranijem starenju nego druge ćelije.

Saznanje o mehanizmima starenja uporedo dovodi do razvijanja tehnologije borbe kako bi se usporio ovaj degenerativni proces. Danas postoje obećavajuće metode koje nam omogućavaju da aktivno modulišemo starenje i podignemo vitalnost organizma uz produžetak životnog vijeka.

Najnovija istraživanja najavljuju dolazak potencijalnog „ćelijskog eliksira mladosti”.

Otkriće enzima telomeraze se s pravom može smatrati revolucionarnim. Ovaj enzim se prirodno nalazi u organizmu, a moguće ga je kroz prirodne, biljne preparate unositi u obliku suplemenata i time usporavati diobu teleomera i starenje. Telomeraza održava optimalnu dužinu telomera i tako sprečava oštećenje hromozoma i genetskog materijala.

Osim usporenja starenja, brojna istraživanja su pokazala da primjena ovog enzima daje dobre rezultate kod aplastične anemije, cistične fibroze pluća i nekih drugih bolesti.

Dijagnostika dužine telomera nam daje uvid u to kakva bi terapija bila poželjna kako bi se zaustavila degeneracija ćelija. Istraživanja pokazuju da osobe iste starosne dobi sa dužom telomerom imaju kvalitetniji život, manje hroničnih bolesti i duži životni vijek.

Veoma je bitno sljedeće: na dužinu telomere se može uticati u bilo kom trenutku života, pa se čak i veoma kratke telomere mogu sačuvati i obezbijediti vitalnost.

Osim genetskih predispozicija, na dužinu telomera utiču umnogome i životne navike, spoljašnji faktori, fizička aktivnost, ishrana, stres i još mnogo toga. Dužina telomera je zbir svih dešavanja u organizmu i u okolini, a kvalitetniji način života usporava proces starenja.

Stres u značajnom obimu utiče na smanjenje aktivnosti enzima telomeraze, kao i postojanje metaboličkih stanja, poput dijabetesa, hipertenzije, gojaznosti, osteoporoze i drugo.

Telomere, kao preduktivni biomarker starenja, pouzdano govore o budućnosti organizma, a današnje terapijske metode, preko enzima telomeraze i dopunskih prirodnih suplemenata, omogućavaju kvalitetniji život.

Dr Ana Gifing

(Nastaviće se)