E, onda se ponekom novinaru omakne da „lupi k'o Maksim po diviziji“! Ili da, u nedostatku prave informacije, ispreda „Markove konake“. Iz svega toga se, očas posla, izleže „novinarska patka“. A kad shvati da su mu novinari „uvalili patku“, čitaocu ne preostaje ništa drugo nego da blene u ekran – „kao tele u šarena vrata“.
Otkud potiču svi ovi izrazi, ili kako bi jezičari rekli – frazemi? Zašto baš Maksim, a ne recimo Jevrosim, lupa po diviziji? I što baš po diviziji? Zašto za dugu priču, nakićenu suvišnim detaljima, kažemo „Markovi konaci“? I šta je, na kraju krajeva, skrivila patka da postane sinonimi za lažnu vijest, iliti, kako se danas kaže, fejk njuz?
Izraz „lupa kao Maksim po diviziji“ nastao je kada je britanski pronalazač Hiram Maksim 1884. godine konstruisao prvi mitraljez, koji nazvan Maksim, po svom prolnalazaču. Naravno, Maksim nije bio precizan kao obična puška, jer mitraljesci ne gađaju, nego pucaju rafalno, što će reći „lupaju“ odokativno po diviziji, pa šta pogode!
„Markovi konaci“ potiču, naravno, iz epskih pjesama o Kraljeviću Marku. I tako, kad Marko krene u boj, ili caru na raport, on usput konači, a narodni pjevač, natenane, opisuje šta se dešavalo na kojem konaku i tako priči nikad kraja. U jednoj pjesmi se čak pominje kako je Marko, idući caru, promijenio 30 konaka, a onda ide ono: kad je bio na prvom konaku, pa na drugom konaku, pa na trećem konaku… i tako unedogled.
Novinarska patka nastala je u vrijeme kada su štampani mediji tek počeli da osvajaju svijet. Neprovjerene vijesti su se tada obilježavale napomenom “NT”, od latinskog izraza „non testatum“, što znači upravo to: nije provjereno. Skraćenica se izgovarala en-te, a pošto se na njemačkom patka kaže ente, njemački novinari su u svijet lansirali frazem koji je opstao do danas.
I telence koje blene u šarena vrata u naše je krajeve stiglo iz Njemačke. U njemačkom jeziku se, doduše, kaže buljiš, ili bleneš „kao tele u štalska vrata“. Izraz se u srpskom jeziku prvo primio u Vojvodini. Po jednoj verziji riječ „štalska“, ili kako se na njemačkom kaže „šojen“, u vojvođanskoj je verziji mutirala u šaren(a). Po drugoj verziji, izraz „blene kao tele u šarena vrata“ nastao je u vrijeme kada su se krave same sa paše vraćale svaka u svoju štalu, pa se jedno telence našlo u čudu jer je domaćin, dok je ono bilo na livadi, vrata štale ofarbao jarkim bojama.
Ali, da više ne ispredamo Markove konake, stavićemo na ovu priču tačku.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu