Mršave rezultate javnih prduzeća potvrdila je i Glavna služba za reviziju javnog sektora RS. Konstatuju da su u 2019. godini ova preduzeća zapošljavala više od 27.000 radnika, što je oko 10 odsto od ukupnog broja zaposlenih u Srpskoj.
Ukupan prihod javnih preduzeća u 2019. godini bio je oko 2,4 milijardi KM.
Ovi podaci su navedeni u izvještaju revizije učinka “Planiranje i izvještavanje u javnim preduzećima”.
Loše planiranje
Rezultat se svodi otprilike na nekoliko riječi: loše planiranje i izvještavanje. Tako su revizori utvrdili da planovi poslovanja javnih preduzeća obuhvaćenih revizijom nisu kompletni i nisu bili u skladu sa zahtjevima propisanim Zakonom o javnim preduzećima. Posebno je izražen nedostatak planskih finansijskih izvještaja (planski bilans stanja, planski bilans novčanih tokova, planski budžet obrtnog kapitala) i izvora finansiranja planiranih kapitalnih ulaganja.
Godišnji planovi poslovanja javnih preduzeća usvajaju se kasno, u prvom ili drugom kvartalu poslovne godine na koju se odnose. Bilo je pojava da se godišnji planovi usvajaju i u drugom polugodištu poslovne godine, što je imalo uticaja na efikasnost drugih poslovnih procesa i aktivnosti.
Po podacima koje je Srpskainfo dobila od Ministarstva finansija RS, dividendu u budžet u 2018. godini od javnih preduzeća uplatio je jedino “GAS-RES” Banjaluka, u iznosu od 88.317 KM. Dividendu su u toj godini uplatili još Penzijski rezervni fond od oko 4,6 miliona KM i fondovi pod upravom IRB RS – 28,5 miliona KM. Dakle, ukupna dividenda u budžet RS u 2018. iznosila je oko 33,2 miliona KM.
Strategija
Кako izgleda provođenje strateških ciljeva kroz planove javnih preduzeća revizori su prikazali na primjeru JP Autoputevi RS.
U procesu planiranja trogodišnjih i godišnjih planova poslovanja kao strateški dokument koristili su Strategiju razvoja javnih puteva u RS za 2016 – 2025. godina. Uvidom u Akcioni plan ove strategije i pojedinačne planove poslovanja ovog preduzeća primjećeno je da se većina planiranih investicionih ulaganja ponavljaju iz godine u godinu, što govori da nije došlo do planirane realizacije investicionih aktivnosti iz prethodnih planskih perioda. Od 12 planiranih investicionih projekata (od 2016 – 2019) jedan projekat je završen, jedan projekat je u završnoj fazi s kašnjenjem od dvije godine, sedam projekata je u fazi pregovora, pri čemu do izrade ovog izvještaja nije bilo značajnih pomjeranja, za tri projekta ništa nije urađeno (aktivnosti planirane od 2016).
Upravo ovako niska realizacija planova strateškog karaktera jedan je od osnovnih pokazatelja neefikasnog planiranja i na srednjoročnom i na godišnjem nivou. Na ovaj način rezervišu se potencijalno raspoloživa sredstva, čime drugi projekti ostaju uskraćeni za realizaciju, a sredstva neiskorišćena, pri čemu se zanemaruje činjenica da neiskorišćena sredstva imaju svoju cijenu. Iz obrazloženja nerealizovanih pozicija može se zaključiti da se strateški projekti planiraju bez poznavanja osnovnih parametara (mogućnost pribavljanja potrebne dokumentacije, način finansiranja projekta i slično), što je jedan od osnovnih razloga neusaglašenosti planova poslovanja sa strateškim dokumentima, upozoravaju revizori.
Javnost
Oni posebno ističu da se ne može govoriti o rastu i razvoju javnih preduzeća.
Iako Zakon o javnim preduzećima daje dobre polazne osnove za postizanje ekonomske efikasnosti, kako kažu, poslovanje javnih preduzeća je u javnosti percipirano kao neefikasno.
Vlada RS u cilju efikasnijeg upravljanja akcijskim kapitalom s posebnom pažnjom prati poslovanje JP. Predsjednik Vlade RS je u medijskim istupima više puta istakao stav da se gubitak u JP kao posljedica lošeg upravljanja neće tolerisati. Osim toga, poslovanje JP je dobilo značajan prostor i u ekspozeu predsjednika Vlade RS prilikom obraćanja NSRS, kao i u programima ekonomskih reformi Republike Srpske, gdje je istaknuta potreba i opredijeljenost za reformu u cilju ostvarivanja adekvatne dobiti, napominju revizori.
Takođe, funkcionisanje JP bio je i predmet analize međunarodnih finansijskih institucija. Predstavnici Međunarodnog monetarnog fonda su nakon analize konstatovali da JP ne doprinose dovoljno ekonomiji u odnosu na njihove potencijale, a problemi izraženi u JP imaju posljedice po društvo u cjelini.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu