Dok legionela može da dovede do teške upale pluća, pa čak i smrti, a i da se ponovo od nje oboli, listerioza koju izaziva bakterija listerija, u najtežem slučaju može da dovede do paralize mišića. I, što je najgore, simptomi ove bolesti mogu da se jave i nakon 90 dana od konzumiranja kontaminirane hrane.
Hrvatska se suočava sa legionelom u bolnici u Zagrebu, u kojoj je tri od šest pacijenata preminulo. Kako je Blic već objavio, u Srbiji je u toku ove godine otkriven jedan slučaj legionele i taj pacijent je izliječen, a ova bolest je dijagnostikovana i kod jednog stranog državljanina.
28 vrsta legionele izaziva infekcije kod ljudi
U Beogradu, prema podacima Gradskog zavoda za javno zdravlje, ove godine nije bio nijedan slučaj, a od 2020. do 19. juna ove godine, u prestonici je bilo 6 slučajeva ovog oboljenja, i to 2020. godine jedan a pet 2023.
Prim. mr sc. med. dr Slavica Maris, načelnik Jedinice za kontrolu i prevenciiju zaraznih bolesti Gradskog zavoda za javno zdravlje Beograd objašnjava da je legionela štapičasta bakterija koja se prirodno pojavljuje u vodi, i da je poznato oko 60 vrsta legionele, a najmanje 28 vrsta je povezano sa infekcijom kod ljudi.
– U 80 do 90 odsto svih infekcija kod ljudi izaziva bakterija Legionella pneumophila. Ona ima 16 serogrupa, a serogrupa 1 je najčešći uzrok bolesti. Infekcija legionelom dovodi do Legionarske bolesti i Pontijačne groznice. Lanac infekcije počinje prisustvom patogenih ćelija legionele u određenom vodnom sistemu – objašnjava dr Maris.
U tom vodnom sistemu legionela može da se razmnožava ako postoje određeni uslovi kao što su temperatura vode manja od 50 stepeni, obilje hranljivih materija, prisustvo biofilma ili stagnacija vode.
– Legionela se može naći i u vodi u bojlerima, naročito ako se voda zagrijava na nižim temperaturama, i ako se bojler ne koristi često – kaže dr Maris i dodaje:
– Neki sistemi otvorene vode, kao što su sistemi za pijaću vodu, rashladni tornjevi ili spa bazeni, stvaraju mnogo aerosola tokom normalnog rada i mogu biti izvori legionele.
Kako se čovjek zarazi?
Da bi izazvala infekciju, legionela mora da se rasprši i proširi u vazduh odakle je mogu udahnuti osjetljive osobe. Osjetljiva osoba mora duboko da udahne kontaminirane aerosole i tako započne infekciju.
– Infekcija legionelom dovodi do Legionarske bolesti ili Pontijačne groznice, što je blaži oblik, i oboljenje slično gripu. Period od unošenja mikroorganizma do ispoljavanja prvih simptoma bolesti za Legionarsku bolest je od 2 do 10 dana, može i do 2 nedjelje, a za Pontijačnu groznicu nekoliko sati do 3 dana.
Simptomi i znaci Legionarske bolesti
Teška pneumonija
visoka temperatura
bol u mišićima
jeza
uporan kašalj (suv)
bolovi u grudima
teškoće sa disanjem
zbunjenost
dijareja
gubitak apetita.
Liječenje Legionarske bolesti
Legionarska bolest se liječi primjenom antibiotika, a Pontijačna groznica obično to ne zahtjeva, jer i bez njih dolazi do samoizlječenja.
– Uglavnom se pacijenti oporavljaju bez posljedica, ali nekada mogu biti prisutne dugoročne kao što su restriktivna plućna bolest, slabost i umor, neurološki problem, loša memorija i koncentracija, retrogradna amnezija (gubitak pamćenja) i cerebelarna disfunkcija – izaziva probleme sa ravnotežom, motoričkom kontrolom. Smrtnost iznosi 10 odsto – navodi sagovornica.
Prema njenim riječima, bolest može ponovo da se dobije, a za ponovno oboljevanje u većem su riziku ljudi sa oslabljenim imunitetom:
osobe muškog pola, čine dvije trećine svih slučajeva
stariji od 50 godina
pušači
osobe sa oslabljenim imunitetom i sa hroničnim oboljenjima.
Listerija široko rasprostranjena
Sa druge strane, listerioza je bakterijska crijevna infekcija koja nastaje nakon konzumiranja hrane kontaminirane bakterijama iz roda Listeria, najčešće vrstom Listeria monocytogenes.
Kako objašnjavaju u Gradskom zavodu za javno zdravlje Beograd ova bakterija je široko rasprostranjena u prirodi, može se naći u zemljištu, vodi i digestivnom traktu životinja.
– Povrće može biti kontaminirano preko zemljišta, a hrana se može kontaminirati tokom procesa pripreme, tako da se bakterija može umnožiti do nivoa koji može izazvati oboljenje tokom distribucije ili skladištenja hrane. Bakterija listerija može da raste na temperaturama ispod nule do 45 stepeni, tako da opstaje i razmnožava se na uobičajenim temperaturama u frižideru, što je čini posebno opasnom – kažu u Zavodu.
Bakteriju uništava dobra termička obrada, kuvanje i pečenje. Sa druge strane, hrana koja nije ohlađena na temperaturi frižidera, kao i ona koja se presporo hladila, izložena je povećanom riziku od umnožavanja bakterije.
– U visokorizičnoj hrani koja se čuva u frižideru, kao što su meki sir, sir od nekuvanog mlijeka, pašteta, dimljena riba, narezano meso, narezani suhomesnati proizvodi, prisustvo ove bakterije u bilo kom broju je značajno za javno zdravlje, jer postoji mogućnost za njen rast i razmnožavanje tokom skladištenja – upozoravaju u Gradskom zavodu za javno zdravlje.
Simptomi neinvazivne i invazivne listerioze
Postoje dva klinička oblika listerioze – neinvazivni i invazivni.
Neinvazivna listerioza
Neinvazivna listerioza je blaga forma bolesti. Inkubacija je kratka, od nekoliko dana a simptomi uključuju:
Dijareju
Povišenu temperaturu
Glavobolju
Bolove u mišićima
Invazivna listerioza
Invazivna listerioza je ozbiljnije oboljenje koje se uglavnom javlja kod visoko rizičnih grupa populacije – trudnice, onkološki bolesnici, pacijenti koji imaju AIDS, pacijenti sa transplantacijom organa i druge osobe sa oslabljenim imunitetom, stare osobe i odojčad.
Simptomi ove forme bolesti su:
Povišena temperatura
Glavobolja
Ukočen vrat
Povraćanje
Gubitak ravnoteže
Kod težih slučajeva mogu se pojaviti poremećaj svijesti, konvulzije i paralize različitih mišića.
– Prosječna inkubacija je od jedne do dvije nedjelje, ali može biti u opsegu od nekoliko dana do 90 dana. Dijagnoza listerioze se postavlja na osnovu kliničke slike i detekcije bakterije u krvi, cerebrospinalnoj tečnosti (likvoru), mekonijama novorođenčeta, kao i iz fecesa, povraćanog sadržaja, hrane ili stočne hrane. Liječi se antibioticima, i veoma je važno rano dijagnostikovati oboljenje i započeti sa terapijom – savjetuju u Gradskom zavodu za javno zdravlje Beograd.
Dodaju i da je najbolji način prevencije listerioze sprečavanje mogućnosti kontaminacije hrane tokom proizvodnje i obrade. Važna je termička obrada hrane životinjskog porekla, pasterizacija mlijeka i mliječnih proizvoda, pranje povrća prije jela.
Trudnicama se savjetuje izbjegavanje konzumiranja mekih sireva i mesnih delikatesnih proizvoda.