Kad se činilo da je već sve gotovo, nakon pola godine zatišja, investitor se ponovo oglasio i poručio da neće tek tako odustati od spalionice.
U međuvremenu, dogodili su se izbori, na kojima je promijenjena kompletna opštinska vlast.
Upravo na tu promjenu, kao na novu priliku, računa firma „Zanni BH“ iz Lukavca, koja je još 2019. poslala pismo namjere za gradnju spalionice u Petrovcu. Sada podsećaju da im je Skupština opštine prije godinu i po dala svjetlo za taj projekat i da ta njihova odluka „nikad nije stavljena van snage“.
Na šta je potrošen novac
Direktor „Zanni BH“ Irfan Samardžić upozorava da je „opština preuzela izvjesne obaveze“, te da je spalionica „ozbiljan i skup projekat“, u koji je firma „već uložila milion maraka“.
Petrovcem se već pronijela priča da Samardžić traži odštetu od milion KM, što je četvrtina godišnjeg budžeta opštine. Samardžić, međutim, u izjavi za Srpskainfo kaže da je o odšteti još rano govoriti.
– Obnovio sam zahtjev za ovaj projekat, na šta imam pravo. Ako to opštinska vlast odbije, ja idem svojim putem, a o eventualnoj nadokandi štete ću se posavjetovati sa svojim timom – kaže Samardžić.
Tvrdi da je za gradnju spalionice izabarao Bosanski Petrovac po savjetu Federalnog ministarstva ekologije, jer je u planskim dokumentima ove opštine već ranije predviđena izgradnja spalionice na lokalnoj deponiji komunalnog otpada.
Za razliku od svojih sugrađana, koje je naljutila i Samardžićeva upornost i priča o milion maraka, Nemanja Davidović (24), mladi predsjednik Opštinskog vijeća, odnosno Skupštine opštine Bosanski Petovac, smiren je, ali odlučan. On i njegova stranka, SNSD, protiv su spalionice, a poruke investitora ih, kaže, neće pokolebati.
– Kažu da su uložili milion maraka? Neka tuže opštinu, pa da vidimo šta će biti – kaže Davidović.
Dodaje da je će konačnu odluku donijeti Skupština opštine, na sjednici krajem marta. Mada su, javno i deklarativno, svi u Petrovcu ljuti protivnici spalionice, Davidović priznaje da nije sto posto siguran kako će glasanje završiti, jer 17 opštinskih odbornika dolazi iz čak devet stranaka.
Odbornici: Nismo znali o čemu se radi
Saga o spalionici počela je još u oktobru 2019. U međuvremenu se izdešavalo svašta, uključujući i igru interesa, skrivanje informacija, otporašku akciju ekologa i peticiju koju je potpisalo 680 Petrovčana, što je priličan broj za opštinu sa svega 5.000 uglavnom stariijih stanovnika, od kojih većina živi u udaljenim selima. A ne treba zaboraviti ni sitne činovničke podvale s krupnim posljedicama.
Odbornici koji su prije godinu i po, na prijedlog tadašnjeg načelnika opštine Dejana Prošića, prihvatili pismo namjere za gradnju spalionice, danas tvrde da nisu znali o čemu se zapravo radi.
– Kada sam shvatio koliko bi to bilo opasno po naš grad, digao sam narod na noge. Moja stranka, Demokratska fronta, i Naša stranka su podnijeli inicijativu da se obustave sve aktivnosti oko izgradnje spalionice. U avgustu prošle godine, na naš prijedlog, SO je donijela takav zaključak i svi smo mislili da je time ova priča završena – kaže bivši odbornik Esad Družić.
Dodaje da su ga mnogi prozivali da je sve to radio „u cilju predizborne kampanje“, ali da to nije tačno.
– Nisam prošao na izborima, ali to nema veze. Ostajem uz narod, boriću se svim silama da se spalionica ne izgradi – kaže Družić.
U toj borbi odlučan je još jedan odbornik iz prošlog saziva, Svetko Dukić, zvani Kalimero, iz SNSD, koji je u novembru obnovio mandat.
– Šokiran sam ponašanjem investitora. Ćutali su 11 mjeseci, a sad vrše pritisak i spominju milion maraka. Pitam se na šta su to potrošili toliki novac kad još nisu dobili ni ekološku dozvolu, ni zemljište za gradnju – kaže Kalimero.
Inače, po Petrovcu se uveliko priča da je taj famozni milion vjerovatno potrošen, ali ne na nabavku opreme, nego na korupciju, ili narodski rečeno „podmazivanje“.
Javna ili tajna rasprava
Bivši odbornici takođe tvrde da su, u zaključku o obustavi radova, htjeli da navedu i da se van snage stavlja prethodni zaključak o prihvatanju pisma namjere, ali su im „pravnici rekli da to ne može“.
– Izgleda da su nas pravnici nasamarili i da zbog toga danas imamo problem – kaže Družić.
Protivnici spalionice tvrde da je i javna rasprava o uticaju spalionice na životnu sredinu, održana u martu prošle godine, bila „čista prevara“. Na skup je došlo svega 60 učesnika, uglavnom opštinara.
Investitor Samardžić tvrdi da to nije istina i da su na javnu raspravu bili pozvani svi građani.
Ipak, za priču o spalionici šira javnost je saznala tek u junu prošle godine, u doba zabrane javnog okupljanja, zbog korona pandemije.
Pobuna građana i ekologa
Tada su se pobunili planinari i članovi Kluba ekstremnih sportova „Crni vrh“. U pomoć su pozvali i banjalučki Centar za životnu sredinu i „Eko akciju“ iz Sarajeva, te ekologe iz Novog Grada, koji se bore protiv odlagališta nukelarnog otpada na Trgovskoj Gori. Udruženim snagama su preko društvenih mreža razglasili šta se sprema. Alarmirali su i medije i Petrovac je postao vijest.
– Uradili smo to bukvalno pet do 12, jer je već bilo spremno potpisivanje ugovora o izdavanju u zakup opštinskog zemljišta na deponiji „Vaganac“ za izgradnju spalionice – kaže Sanja Stojanović, jedna od inicijatorki građanskog otpora.
Za samo nekoliko dana sakupljeno je skoro 700 potpisa građana, kojim Petrovčani zahtijevaju da opštinska vlast odustane od spalionice.
Pod pritiskom javnosti i tadašnji načelnik Prošić, koji je ranije tvrdio da je spalionica spas za neuređenu komunalnu deponiju i prilika za zapošljavanje i razvoj, naglo je promijenio ploču.
– Došli smo do zaključka da to nije dobar projekat i nećemo ga podržati – izjavio je tada Prošić za RTRS.
Na pola puta
Uslijedila je sednica SO, na kojoj su odbornici donijeli zaključak o „obustavljanju radova“, ali ne i o stavljanju van snage prethodnog zaključka, što je ostavilo odškrinuta vrata za investitora. Ali i za kalkulacije nakon izbora.
Za Tahira Jaganjca, odornika SBB, poznatog petrovačkog ugostitelja i bivšeg fudbalera, nikakve kalkulacije ne dolaze u obzir kad je u pitanju očuvanje prirode i zdravlja ljudi.
– Nema od te spalionice ništa. To nema nigdje u BiH, pa neće biti ni ovdje. Ako je to tako dobro, kako tvrdi investitor, što to ne napravi u svom Lukavcu, a ne kod nas u ovoj ljepoti i vazdušnoj banji – kaže Jaganjac.
Protiv spalionice je i Mladen Santrač, odbornik Demosa, ali i doslovno svi građani s kojima smo o tome razgovarali: i Srbi i Bošnjaci, i planinari i oni koji od svih sportova njaviše vole sjedenje po kafanama, i skromne domaćice i penzioneri koji po cijeli dan bistre politiku.
– Ja sam majka četvoro djece i baka jednog unučeta. Naravno da sam protiv spalionice! Nisam samo ja protiv, protiv je cijela čaršija – kaže Dušanka Šobot, dok njena sugrađanka Jagoda Salapura dodaje da su Petrovčani spremni i na proteste da bi svoj grad odbranili od zagađenja.
Lugar Zemir Ferizović poručuje: „Nemamo ništa osim prirode i vazduha, sad i to hoće da nam otmu!“
Ipak najviše su uznemireni mještani koji žive nadomak deponije Vagani, na četiri kilometra od centra Petrovca. Kuća šestočlane porodice Kecman nalazi se svega stotinak metara od tog lokaliteta.
– Truju nas odavno, svačim nas truju, a sad, eto, hoće da nas dokrajče. Šta će biti s našom stokom, kako ćemo sijati baštu, ako nam tu spalionicu naprave pred kućom – kaže Slavka Kecman (60), uplašena za svoje imanje i zdravlje svoje porodice.
Opasnost
Da strahovanja mještana nisu bez osnova pokazuje i pismo upozorenja, koje su opštinskim odbornicima u Bosanskom Petrovcu poslali ekolozi iz Centra za životnu sredinu Banjaluka.
Pozivajući se na podatke iz Studije o uticaju na životnu sredinu, oni upozoravaju da bi spalionica u krugu od 10 kilometara ozbiljno zagadila vazduh, što bi moglo povećati rizike od pojave kancerogenih oboljenja, steriliteta i drugih problema kod ljudi i životinja.
Posebno su upozorili na ogromnu količinu opasnog pepela, koji bi ostao nakon sagorijevanja otpada.
– Plan je da se u postrojenju spali 1.452 tone otpada godišnje. Nigdje nije navedeno koliki bi procenat pepela ostao nakon sagorijevanja, a prema iskustvima iz EU to može biti i do 30 odsto – upozorili su ekolozi.
Investitor Irfan Samaradžič odgovara da su svi ovi navodi rekla-kazala i da ekolozi – entuzijasti, koji su „pročitali dvije knjige“, ne mogu da nastupaju kao eksperti.
Prošić: Nema skrivenih namjera
Međutim, donedavni načelnik opštine Dejan Prošić tvrdi da je Samardžić prikrivao pravu istinu o lošem uticaju spalionice na okolinu.
I dok ga mnogi sugrađani sumnjiče da je upravo on “gurao” priču o izgradnji spalionice i išao na ruku investitoru, Prošić tvrdi da u slučaju „Spalionica“ nije imao nikakvih skrivenih namjera. I ovaj, kao i svi drugi projekti za njegovog mandata je, tvrdi Prošić, „vođen transparentno i uz maksimalno učešće javnosti“.
– Nema tu nikakve tajne. Investitor je poslao pismo namjere, mi smo ga prihvatili, pod uslovom da nam predoči sve bitne podatke i da dobije sve potrebne dozvole. Kad se ispostavilo da spalionica nije bezopasna po zajednicu, kako je tvrdio investitor, uskratili smo mu podršku. I to je sva priča – tvrdi Prošić.
Jukić: Neću protiv naroda!
Priča njegovog nasljednika, novog načelnika Petrovca Mahmuta Jukića (SDA), jasna je i jednostavna.
Za Srpskainfo Jukić kaže da nikad neće podržati nijedan projekat koji ne podržavaju građani ove opštine.
– Građani i odbornici su jasno su rekli šta misle o spalionici, i na društvenim mrežama i na sastanku s invesitorom, koji je održan 1. februara. Građani su protiv, dakle i ja sam protiv – kaže Jukić.
I Jasmin Mešić, predsjednik SDA u Bosanskom Petrovcu, kaže da je ova stranka, koja u lokalnoj skupštini ima relativnu većinu od pet odbornika, protiv spalionice.
Mada izgleda da je situacija jasna, građani još uvijek strahuju da bi u Petrovcu ipak mogla osvanuti spalionica, u kojoj će se uništavati opasni otpad iz cijele BiH. Ne bi to, tvrde, bilo prvi put da se jedno javno priča, a drugo potajno radi.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu