Epidemiolog prof. dr Zoran Radovanović u svojoj knjizi “Istina o raku” pozivajući se na relevantne i provjerene izvore priča o životnim navikama koje bi trebalo da svakodnevno primjenjujete, ali i objašnjava zbog čega pušenje povećava rizik od dobijanja kancera. Dijelove iz ove knjige Blic prenosi u svom feljtonu.
U standardnim riječnicima (Oksfordski, Vebsterov) stres se definiše kao fizički, hemijski ili emocionalni faktor koji dovodi do tjelesne ili mentalne napetosti, ali i kao stanje napetosti nastale pod neželjenim ili zahtjevnim okolnostima. (…)
Nameće se za nas sada ključno pitanje: da li je i kako je stres povezan sa rakom?
Postoji niz članaka u kojima se ukazuje na to da stres utiče na nastanak i tok raka u laboratorijskim uslovima (kultura tkiva, ogledi na životinjama). Riječ je o jakim, obično hemijskim nadražajima, najčešće o takozvanom oksidativnom stresu i slobodnim radikalima, pa se čine pokušaji da se na osnovu tih iskustava sagleda uloga antioksidanasa u liječenju raka. To, naravno, nije vrsta stresa koja nas zanima u ovom odjeljku. (…)
Još uvijek se, međutim, raspravlja o značaju psihološkog stresa. Često su stavovi o njegovom uticaju na rak metodski tanki, uz priznanje kako je nejasno da li je stres uzrok ili posljedica raka. Činjenica da nema čvrstih dokaza obično se nadomješta detaljnim pozivanjem na eksperimente koji pokazuju djelovanje psihološkog stresa na neurološke, imunske, hormonske, biohemijske i druge mehanizme, teoretski eventualno važne za nastanak i razvoj raka. (…)
Stres na radnom mjestu
Indirektni uticaji pominju se i u medicini rada. Konstatuje se, naime, da stres na radnom mjestu može da se olakšava duvanom, alkoholom, drogom i neumjerenom ishranom, te uslova za pojavu raka. To, međutim, ne svrstava stres u uzroke raka u smislu u kojem posmatramo uzročno-posljedične mehanizme nastanka ove grupe bolesti (po toj logici bi, recimo, loš brak ili strogi profesori vodili u obolijevanju od raka). (…)
Uticaj stresa na nastanak raka osporavaju najautoritativniji izvori. Tako na pitanje da li stres izaziva rak, iz Međunarodne agencije za izučavanje raka stiže kategoričan odgovor: Stres nije prepoznat kao uzrok raka. Dopušta se jedino mogućnost da stresne okolnosti mogu navesti čovjeka da se prepusti nezdravim navikama – da se oda duvanu, prejedanju ili alkoholu. No, onda su takve navike uzroci raka, a ne stres.
Čuveni američki Nacionalni institut za rak odlučno konstatuje da nije nađeno da psihološki stres izaziva rak, ali da, ukoliko dugo traje, može uticati na pacijentovo opšte stanje i njegovu sposobnost da se nosi sa već postojećim rakom. (…)
Bombe i bolest
U proljeće 1999, tokom rata za KiM, prema različitim izvorima, palo je oko 8,5, nešto više od devet, oko 10 ili čak 10-15 tona osiromašenog uranijuma. Oko 90% ukupne mase OU završilo je na teritoriji KiM. U Crnoj Gori gađana je jedna lokacija, a u centralnoj Srbiji – nekoliko, sve u rubnom području prema KiM. (…)
Decenijama nije moglo da se pokaže da je profesionalna izloženost uranijumu povezana sa rizikom oboljevanja ljudi od raka pluća. Presedan je ispitivanje radnika angažovanih na obogaćivanju uranijuma metodom gasne difuzije tokom više od pola vijeka.
U najizloženijoj grupi nađena je povezanost s rakom pluća, ali je autor s razlogom nastupio oprezno. Prvo, grupa srednjeizloženih radnika imala je znatno (mada ne statistički značajno) niži rizik dobijanja raka pluća, što je u suprotnosti s očekivanim odnosom doza–efekat.
Drugo, nije uzeto u obzir pušenje, kao dominantni faktor rizika za ovaj maligni tumor. Kasnije se pokazalo da je opreznost bila na mjestu. Naime, kod francuskih radnika zaposlenih na obogaćivanju uranijuma ukupna smrtnost je čak bila manja od očekivane, a izloženost uranijumu (interno) i gama zračenju (eksterno) nije bila značajno povezana ni sa jednim uzrokom smrti. (…)
Eksperiment nad američkim veteranima
Bitno je iskustvo stečeno posmatranjem ljudi, a idealni su ispitanici koji u tijelu decenijama nose OU, jer se među njima najprije mogu očekivati neželjena dejstva. Upravo idealan prirodni eksperiment (tako se naziva spontano nastala situacija koja po dizajnu odgovara ogledu) omogućila je grupa od 36 američkih veterana praćenih tokom punih 25 godina. Nijedan od njih nema bilo kakva oštećenja organa. (…)
Najmjerodavnija ustanova u svijetu za tu oblast, Međunarodna agencija za istraživanje raka nije svrstala uranijum među preko 500 sigurnih, vjerovatnih, pa čak ni mogućih izazivača raka, piše Blic.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu