Magazin

Atlantiđanske imperije (51): Vjernici nevjernici

Tokom XV vijeka španski kolonisti rimokatoličke vjeroispovijesti nisu bili previše raspoloženi za naseljavanje Sjeverne Amerike.

Nova Nizozemska
FOTO: NICOLAAS VISSCHER II/WIKIPEDIA

Plemena i indijanski narodi, koje su zatekli na teritoriji srednje i južne Amerike, bili su značajno bogatija i razvijenija u materijalnom smislu od lokalnih sjevernoameričkih Indijanaca.

Nasljeđe i bogatstvo Asteka, Maja i Inka fasciniralo je evropske konkvistadore. Prodor španskih istraživača na jugozapad današnje SAD i njihovi izvještaji nisu previše oduševili španske monarhe. Florida, Arizona, Kalifornija, bili su zanimljivi malom broju španskih doseljenika koji su se bavili stočarstvom.

Uskoro su se na divljem Zapadu i na teritoriji današnjeg Meksika pojavili prvi Vakerosi, španske preteče kauboja. Jahali su na konjima koje su uspijevali da pripitome, u tradiciji španskih hidalgo plemića opisanim u romanima „Don Kihot“ i „Lazarilo de Tormes“. Španski konjanici jahali su mjesecima kroz američku teritoriju, pisali izvještaje, te se vraćali u luke gdje su ih čekali veliki brodovi.

Iz današnje perspektive gledano, Španci su tada propustili šansu da olako osvoje kompletnu sjevernu Ameriku, da je učine katoličkom zemljom. Osnovali su mrežu katoličkih misija u Kaliforniji, ali su ih sve ugasili 1848, kada je ova država preuzeta od Meksika. Jedan od mogućih razloga zašto nisu uspjeli u toj nameri bilo je i protjerivanje jevrejskog naroda, koji je sreću potražio u saradnji s narodima veće vjerske tolerancije. Posebno u Holandiji, Njemačkoj i Engleskoj, centrima nove protestantske hrišćanske etike.

Sa istočne strane SAD počeli su da pristižu brodovi sve moćnijih sila – Holandije, Francuske i Engleske, pojačane sa jevrejskim izbjeglicama. Manji broj pripadnika jevrejskog naroda stigao je u Njuport, sa holandskim kolonistima.

U eseju „Ko je doveo robove u Ameriku“ Volter Vajt piše da je jedan broj Jevreja, protjeran iz Španije 1492. i Portugala 1497, stigao u Holandiju. Tamo su osnovali „Holandsku zapadno-indijsku kompaniju“ sa ciljem da istraži Novi svijet. Oni su zajedno sa Holanđanima osnivači Novog Amsterdama, naselja na istočnoj obali SAD koje će kasnije postati grad Njujork.

Jakob Barsimson je prvi zvanični jevrejski imigrant koji je 1654. godine dospio u Novi Amsterdam i tamo započeo trgovački biznis. Jevrejski trgovci poput Nikolasa Lova i Žozefa Sajmona lako su našli zajednički interes sa Indijancima. Između ostalog, Indijancima se veoma svidio alkohol, posebno viski i rum. Tako su vješti trgovci napravili i prvu destileriju za alkoholna pića u Njuportu. Vajt piše da su se Jevreji obogatili trgujući prvo alkoholnim pićima, a kasnije trgovinom robovima i bankarskim poslovima.

Godine 1749. osnovana je prva masonska loža na tlu Amerike, koju su 90 odsto činili jevrejski trgovci. Osnivanje ove lože ispostaviće se kao ključna činjenica za proglašenje američke nezavisnosti od Engleske krune dvadesetak godina kasnije.

Atlantiđanski pragmatični duh je polako kolonizovao i osvajao Novi svijet, a u njega su bili dobrodošli svi. Bilo je mjesta za svaku vjeru i naciju. Engleska i njemačka protestantska vjera bila je dominantna, ali su bili prisutni i sljedbenici judaizma, posebno u velikim lukama. Oni koji su u Americi vidjeli svoju veliku šansu bili su zapravo „vjernici nevjernici“, propovjednici brojnih sekti koje su imale svoju viziju hrišćanstva.

(Nastaviće se)

Raniji tekstovi:

Atlantiđanske imperije (41): Britanske kolonije

Atlantiđanske imperije (42): Britanska nadmoć

Atlantiđanske imperije (43): Britanska tajna društva

Atlantiđanske imperije (44): Vizije fabijanskih pisaca

Atlantiđanske imperije (45): Moderna Britanija

Atlantiđanske imperije (46): Novi svijet

Atlantiđanske imperije (47): Dolazak kolonista

Atlantiđanske imperije (48): Dolazak Jevreja

Atlantiđanske imperije (49): Sveti duvanski dim

Atlantiđanske imperije (50): Robovi

Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu