Svijet

(VIDEO) 27. jun kroz istoriju: U Jugoslaviji uvedeno radničko samoupravljanje

Radničko samoupravljanje u Jugoslaviji bilo je dio državne ideologije koju je provodio Savez komunista Jugoslavije nakon raskola između Tita i Staljina.

Fabrika Rudi Čajavec u Banjaluci
FOTO: DRUŠTVENE MREŽE/SCREENSHOT

Josip Broz Tito je tražio alternativu državnom socijalizmu koji je praktikovao Sovjetski Savez, kao izvornu jugoslovensku ideologiju.

Državni socijalizam bio je provođen do donošenja Osnovnog zakona o upravljanju radnih kolektiva državnim privrednim preduzećima i višim privrednim udruženjima, na današnji dan, 27. juna 1950, kada se počelo uvoditi radničko samoupravljanje.

Time je počelo razdoblje prenošenja izvjesnih uloga iz oblasti organizacije rada i radnih odnosa s države na radne kolektive. Ustavnim zakonom od 1963. radničko samoupravljanje podignuto je na ustavni nivo, a istovremeno je označilo razvoj radnog prava kao zasebne pravne grane u Jugoslaviji.

Krajem 1957. donesena su i dva bitna zakona, Zakon o radnim odnosima i Zakon o javnim službenicima, a na snagu su stupili 1. januara 1958. Od 1960. počelo je stvaranje zakonodavne osnove za smanjenje razlika između radnih odnosa službenika u javnim službama i radnih odnosa radnika u privrednim organizacijama. Ova tendencija održala se do prestanka važenja Zakona o udruženom radu, iako je i tada bilo jasno da do potpunog izjednačenja položaja i prava radnika i službenika, s obzirom na prirodu posla koji obavljaju, ne može doći.

Donošenjem ustavnih amandmana 1971. počelo je novo razdoblje u jugoslovenskom samoupravljanju. “Radničkim amandmanima” proglašeno je da je osnovna organizacija udruženog rada osnovni oblik udruživanja rada i sredstava. U osnovnoj organizaciji udruženog rada radnici su neposredno i ravnopravno uređivali međusobne odnose u radu, odlučivali o uslovima i rezultatima rada, te uređivali međusobne odnose preko samoupravnih sporazuma, društvenih dogovora i drugih opštih akata.

Pročitajte još

Postupak uobličavanja samoupravnog sistema završio se donošenjem Ustava SFRJ 1974. te Zakona o udruženom radu 1976. U normativnom smislu, ovim ustavnim aktima završen je postupak uobličavanja osnovne organizacije udruženog rada kao temeljne radno-funkcionalne i prioritetne samoupravne ćelije samoupravnog sistema, s tim se kao “rezervni oblik” javila radna zajednica.

U primjeni normativno zaokruženog modela samoupravnog društva iskrsli su brojni problemi, na koje odgovor nije imala ni praksa, ni nauka. To se odnosilo kako na organizovanje i funkcionisanje privrede, tako i na organizovanje i funkcionisanje javnih službi. Zbog toga, a i zbog postavljanja novih zahtjeva pred privredu, ali i u drugim oblastima 1980-ih, doveden je u pitanje čitav koncept samoupravnog organizovanja u Jugoslaviji.

Ostali događaji na današnji dan

1846. – Rođen irski politički vođa i nacionalni borac za autonomiju Čarls Stjuart Parnel, koji je uveo nove metode u borbi protiv Engleza;

1882. – Mjesto Topola u Šumadiji, koje je u podnožju Oplenca osnovao vođa Prvog srpskog ustanka Đorđe Petrović – Karađorđe, proglašeno je varošicom;

1905. – Pobunjeni ruski mornari su na otvorenom moru zauzeli oklopnjaču “Potemkin” iz sastava Crnomorske flote i potom pod crvenom zastavom uplovili u luku u Odesi;

1946. – Ministri spoljnih poslova SSSR, SAD, Velike Britanije i Francuske odlučili da Grčkoj pripadnu Dodekaneska ostrva u jugoistočnom dijelu Egejskog mora, uključujući najveće – Rodos, koja su do tada bila pod italijanskom upravom;

1954. – Prva nuklearna elektrana u svijetu otvorena u Obninsku, u blizini Moskve;

1976. – Palestinski teroristi u Grčkoj oteli avion “Er Fransa” sa 246 putnika i 12 članova posade i potom odletjeli u glavni grad Ugande Entebe, gdje su ih 4. jula 1976. u spektakularnoj akciji likvidirali izraelski komandosi, oslobodivši taoce;

1989. – Umro engleski filozof Džuls Alfred Ejer, čija je knjiga “Jezik, istina i logika” svojevrstan manifest logičkog pozitivizma;

1991. – Teritorijalna odbrana Slovenije napala je vojnike Jugoslovenske narodne armije, čime je počeo rat u sjevernoj jugoslovenskoj republici i pale prve žrtve nasilne secesije;

1997. – Predsjednik Tadžikistana Imomali Rahmonov i vođa islamista Said Abdulo Nuri potpisali mirovni ugovor o okončanju četvorogodišnjeg građanskog rata u toj bivšoj sovjetskoj republici;

2003. – Bivši predsjednik Republike Srpske Biljana Plavšić prebačena iz Haga u Švedsku, na odsluženje zatvorske kazne, na koju je osuđena pred Haškim tribunalom.

2007. – Penzionisani general i bivši komandant Glavnog štaba takozvane Armije BiH Rasim Delić, optužen za ratne zločine nad Srbima, otputovao u Hag.

Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu